ب- عزيمت سپاه:
ماهنوز طعم تلخ ناكامى جنگ احدو صفين و پيمان صلح با معاويه را دركام داريم و همه مىدانيم كه يكى از علل اساسى شكست در «احد»، «حكميت صفين» و «صلح با معاويه» بى نظمى و تمرّد نيروها بود؛ اميرمؤمنان عليهالسلام از روحيه تمرّد و عصيانگرى نيروهاى تحت امر خودش با تلخى ياد مىكند و مىفرمايد:
«قاتَلَكُمُ اللَّهُ لَقَدْمَلَأْتُمْ قَلْبى قَيْحاً وَ شَحَنْتُمْ صَدْرى غَيْظاً وَ جَرَّ عْتُمُونى نُغَبَ التَّهْمامِ انْفاساً وَ افْسَدْتُمْ عَلَىَّ رَأْيى بِالْعِصْيانَ و الْخِذْلانِ ...» «2»
خدا شما را بكشد كه دلم را سخت چركين كرديد و سينهام را از خشم آكنده و همواره با هر نفسى اندوهم خورانديد و با نافرمانى وتمرّد، رأى و تدبيرم را تباه ساختيد.
پيرامون تمرّدونافرمانى نيروها و فرماندهان سپاه امام حسن مجتبى عليهالسلام نيز نوشتهاند:
«اين حركت دشمنى بار (تمرّد و فرار برخى از فرماندهان) فضاى مساعدى براى پديد آمدن روح تمرّد و نافرمانى ايجاد كرد به طورى كه اثر آن برگروههاى ديگرى از سپاه نيز سرايت كرد و جمعى از آنان به فكر فرار افتادند ... معاويه چندان كه مىتوانست در برانگيختن و سپس پختن و آنگاه توسعه دادن اين روح تمرّد ونافرمانى فعاليت مىكرد ... تا عاقبت توانست غرور و مناعت آنان را با مطامع مادّى بشكند ...» «3»
|