نكوهش فرار از نبرد
يكى از عوامل مهم شكست در جنگها، فرار از نبرد است كه آثار غير قابل جبرانى دارد.
قرآن كريم فرار از نبرد را سخت نكوهش كرده و با تعبيرهاى گوناگونى از آن منع مى‏كند:
«يا ايُّهَا الَّذين آمنُوا اذا لَقيتُمُ الَّذينَ كَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْادْبارَ وَ مَنْ يُوَلِّهَمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ الَّا مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ اوْ مُتَحَيِّزاً الى‏ فِئَةٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْويهُ جَهَنَّمَ وَ بِئْسَ الْمَصيرُ» «2»
اى اهل ايمان، هرگاه در ميدان كارزار، با انبوه كافران رو به رو شديد، به آنان پشت نكنيد و نگريزيد. هر كس هنگام جنگ به آنهاپشت كند (و فرار نمايد)- مگر آنكه براى نيروى ديگر كناره‏گيرى كند يا (براى بالا بردن توان رزمى خويش) به گروهى از مسلمانان بپيوندد- به خشم خدا روى آورده وجايگاهش دوزخ است و بد سرانجامى است.
در نبرد بدر هنگامى كه فرشتگان به يارى مسلمانان آمده و مژده پيروزى دادند.
خداوند رزمندگان اسلام را خطاب قرار داد و از فرار در مقابل نيروهاى كفر باز داشت.
بديهى است كه مخاطب آيه خصوص بدريان نيستند بلكه همه مسلمانان حاضر در جبهه‏اند كه مبادا در مقابل دشمن فرار را بر قرار ترجيح دهيد كه نتيجه‏اش روى آوردن به غضب خداوند و عذاب دوزخ است. از اين آيه بر مى‏آيد كه فرار از نبرد، از گناهان كبيره است؛ زيرا گناه كبيره آن است كه در قرآن وعده عذاب به آن داده شده است. «1»
در روايات اهل بيت عليهم السلام نيز فرار از جنگ سخت مورد نكوهش قرار گرفته كه به بيان دو روايت بسنده مى‏كنيم. امير مؤمنان عليه السلام مى‏فرمايد:
«الْفِرارء مِنَ الزَّحْفِ مِنَ الْكَبائِرِ» «2»
فرار از جنگ، از گناهان كبيره است.
حضرت موسى بن جعفر عليه السلام مى‏فرمايد:
«مَنِ انْهَزَمَ حتَّى يَجُوزَ صَفَّ اصْحابِهِ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ» «3»
هر كس به اندازه‏اى عقى نشينى كند كه از صف و موضع نيروهاى خودى بگذرد، به تحقيق مورد خشم خدا قرار گرفته است.