معاويه رسما از بيعت با امام سرباز زد و اعلان جنگ کرد. در حالي که مي‏دانست با برادر رسول خدا (صلي الله عليه و آله) وصي، باب مدينه‏ي علم حضرت و کسي که منزلتش نزد پيامبر همچون منزلت هارون نزد موسي است، مي‏جنگيد. او با اميرالمؤمنين به جنگ برخاست همانطور که پدرش ابوسفيان با پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) جنگ کرد. سپاهيان معاويه که راه جنگ با حضرت را پيش گرفته بودند، از عناصر ذيل تشکيل مي‏شدند: الف - سفلگان: بي‏سرو پاها، بي‏خردان ملتها هستند و مانند چهارپايان - و حتي بدتر - در هر زماني مورد استفاده و بهره‏گيري حکومت قرار مي‏گيرند تا اهدافش را برآورده سازند و سرهاي خود را بر باد مي‏دهند تا پايه‏هاي حکومت استوار گردد. اکثريت قاطع سپاهيان معاويه همين افراد فريب خورده بودند که حق را از باطل تشخيص نمي‏دادند و تبليغات، آنان را به هر رنگي که مي‏خواست درمي‏آورد. معاويه از آنان پلي ساخت، تا به مقصد شريرانه‏ي خود دست يابد. ب - منافقان: منافقان به زبان، اسلام آورده و کفر و دشمني با اسلام را در دل خود پنهان کرده بودند و شبانه‏روز به فتنه انگيزي و توطئه چيني عليه اسلام مشغول بودند، اسلام و مسلمانان بشدت از دست اين تيره، رنج و محنت کشيدند؛ زيرا آنان هميشه کانون خطر عليه مسلمانان و اسلام بودند. سران و پيش کسوتان منافقان مانند مغيرة بن شعبه، عمرو بن عاص، مروان بن حکم و ديگر باغيان که هماره مترصد فرصتي مناسب براي نابودي اسلام و کندن ريشه‏هاي آن بودند، به لشکر معاويه ملحق شدند و به معاويه که بزرگترين دشمن اسلام به شمار مي‏رفت، پيوستند و او را ياري کردند و همراه سپاهش به جنگ [ صفحه 84] برادر رسول خدا (صلي الله عليه و آله) و بزرگترين مدافع اسلام شتافتند. تمام منافقيني که با پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) جنگيده بودند، به معاويه ملحق شدند و از ياران و اعضاي حزب او گشتند و براي جنگ با اميرالمؤمنين (عليه‏السلام) همدست شدند. ج - سودپرستان: سودپرستان؛ يعني کساني که امتيازات و منافع نامشروع خود را در حکومت امام - پيشاهنگ عدالت انساني - از دست داده بودند، بخش ديگري از سپاهيان معاويه بودند. در رأس اين قشر، کارگزاران، کارمندان و حکام دوران عثمان بودند که امام به مجرد به دست گرفتن حکومت، معزولشان کرده بود. آنان که منافع خود را از دست داده بودند و مي‏ترسيدند اموال نامشروعي که از بيت المال اختلاس کرده بودند، مصادره شود، با معاويه همگام شدند تا با حکومت عادلانه‏ي امام بجنگند. اينان برخي از عناصر تشکيل دهنده‏ي سپاه معاويه بودند که مي‏رفتند تا با فرمانده‏ي اسلام و پيشاهنگ عدالت انساني، پيکار کنند.