پديده‏ي سقاخانه‏سازي در تهران نيز چون اکثر شهرهاي کشور، قدمتي نامشخص دارد؛ با اين حال بستگي تنگاتنگ آن با مذهب تشيع به هيچ روي قابل انکار نيست. چنانچه اشاره شد، توسعه‏ي سريع تغير و تحولات کنترل نشده بافت شهر تهران، اکثر يادمان‏هاي قديمي اين گونه بناها را دستخوش ويراني و تغييرات بسيار است. وجود تعداد بسياري در محله‏هاي قديمي اين شهر تأييدي بر اين مسأله است که اين عناصر، ساختارهاي ساده‏اي نيستند که در يک برهه‏ي زماني [ صفحه 193] خاص ايجاد شده باشند. خصوصا توجه پادشاهان صفوي به منطقه‏ي تهران، که ظاهرا عنايت خاصي نيز به اينگونه ابنيه داشته‏اند؛ احتمال وجود و بلکه فراواني اين عناصر را، در اين دوران به طور منطقي قوت مي‏بخشد. اما عدم وجود مدارک کافي مانع بزرگي در اثبات اين موضوع است و چنان که در بالا نيز اشاره به اين گونه اماکن دارد، تعداد سقاخانه‏هاي معروف تهران را تا قبل از دوران فتحعلي شاه 3 باب ذکر کرده است. به هر حال کمبود مدارک تاريخي، ما را در بررسي موقعيت اجتماعي سقاخانه‏هاي تهران، به دوراني که مانع تاريخي بيشتر به اين ابنيه پرداخته‏اند و نيز زماني که حافظه عامه و اهالي محله‏هاي قديمي ياري مي‏دهد، محدود مي‏کند. بر اساس اين گونه ملاحظات، در اين قسمت سعي مي‏شود تا ضمن بررسي سقاخانه‏هاي مشهور و قديمي تهران، خصوصيات کلي گروهي از سقاخانه‏هاي داير کنوني آن نيز به بحث گذارده شود و فهرستي هر چند ناقص، از سقاخانه‏هاي تهران ارائه گردد، تا به اين ترتيب پراکندگي نسبي و چگونگي استقبال عمومي مردم نسبت بدين پديده اجتماعي و مذهبي، در گذشته و حال نمودار شود. ضمنا به منظور سهولت بيشتر در بررسي و ارائه مطالب، اين قسمت بر اساس فهرست الفبايي نام، و در مواردي که تشابهاتي از نظر نام و مکان سقاخانه‏ها وجود داشته، با ذکر موارد تشابه، از شهرت کلي اماکن عمومي شهر، بهره گرفته شده است.