رود نيل طويل‏ترين رود جهان به درازاي تقريبي (6700 کيلومتر) در حاشيه شرقي صحراي بزرگ آفريقا قرار گرفته است و در حوضه‏اي به وسعت (2870000 کيلومتر) از ارتفاعات و درياچه‏هاي شرقي آفريقا در حدود (50 عرض جنوبي سرچشمه جنوبي) و در اطراف (310 عرض شمالي) به درياي مديترانه مي‏ريزد و خود در طول يک دهم محيط زمين جريان دارد حوضه آبي اين رود بخشهايي از کشورهاي تانزانيا، بوروندي، رواندا، کنيا، اوگاندا، اتيوپي و تمامي وسعت سودان و مصر را در بر مي‏گيرد، ولي در سودان و مصر است که حيات اقتصادي و وجود سياسي اين دو کشور بدان بستگي دارد. به ديگر سخن سودان و مصر هر چه دارند از نيل دارند (1) درباره رود نيل مصر روايت بر دو گونه صادر شده است، يک دست آن را مورد تعريف و مدح قرار داده است مانند روايت شماره 6 و 15 و فصل 2 آب فرات و شماره 7 فصل آب زمزم و روايت 1 فصل 4 که به تعريف و تمجيد آن تصريح کرده است. اما حديث ديگر 1 - قال علي بن ابيطالب (عليه‏السلام) ماء نيل مصر يميت القلب و لاتغسلوا [ صفحه 166] رؤسکم من طينها فانها تورث الزمانه و الدياثة [1] . اميرمؤمنان فرمود: آب نيل مصر دل را مي‏ميراند، سرتان را با گل آن نشوئيد چون سبب زمين‏گيري و ديوثي «بي‏غيرتي» مي‏شود. 2 - عن الصادق (عليه‏السلام) تفجرت العيون من تحت الکعبة و ماء نيل يميت القلوب و ايکل في فخارها و غسل الرأس بطينها يذهب بالغيرة و يورث الدياثة [2] از امام صادق (عليه‏السلام) است، چشمه‏ها از زير کعبه شکافته شد، و آب نيل دلها را مي‏ميراند، خوردن در ظروف سفالي آن و شستن سر با گل آن غيرت را مي‏برد و بي غيرت مي‏کند. قال الحر العاملي (ره) يمکن ان يکون المراد انه يذهب قسوة القلب و يحصل منه اللين و الخشوع و رقة القلب فيکون مدحا له و يمکن حمله علي الکراهة و ايول علي الجواز، [3] حر عاملي رحمة الله عليه مي‏فرمايد: ممکن است از جمله (يذهب بالغيرة) منظور، اين باشد که قساوت قلب را از بين مي‏برد و به جاي خشونت، ايجاد نرمش و خشوع مي‏کند، در اين صورت اين أحاديث، تعريف و تمجيد از آن است و ممکن است آن را به کراهت و اولي را به جواز حمل کنيم. علامه مجلسي رضوان الله تعالي مي‏گويد: و اما نيل، شايد شقاوت اهل آن به خاطر بدي خاک مصر باشد؛ چنانچه در اخبار است «فلو جري في غيره لم يکن کذالک» [4] اگر در غير از خاک مصر جاري شده بود اين طور نمي‏شد. البته تأثير [ صفحه 167] آب و هوا و خاک هر منطقه از کره زمين، در اخلاق، آداب، فرهنگ، حتي در خلقت انسان و حيوان همان منطقه غير قابل انکار است، با تجربه ثابت شده است که: انسانهاي يک منطقه، خون‏گرم و شجاع و غيرتمند و در عين حال باگذشت هستند، ولي منطقه ديگر، درست نقطه مقابل آن است، منطقه‏اي سفيدپوست و ديگري سياه‏پوست، جايي انسانهاي سالم چاق و خوش‏تيپ و ديگري غير آن. پس تأثير خاک در ساختمان و ساختار بدن انسانها در موضع قدرت مي‏باشد، اگر سفرهايي به اقصي نقاط کره زمين و يا مناطق مختلف آن کرده و با اهالي و ساکنين آنها تماس نزديک داشته باشيم، تفاوت فاحش و فرق باورنکردني را مي‏بينيم. در محلي به خاطر نگاه گوشه‏چشمي به ناموس کسي برابر است با از دست دادن جان عزيز خويش؛ و در منطقه‏اي انسانها نترس، قوي‏دل و روح نيرومند و در ديگري ترسو، ناتوان و ضعيف مي‏باشد. پس اخبار و احاديث به واقعيت نظارت دارد، حالا آن واقعيت‏ها و حقيقت‏ها چه باشد و الله العالم بالسر و الخفيات. خداوند داناي اسرار و رازهاست.

[1] بحارالانوار: ج 66 ص 450 / 18؛ کافي: ج 6 ص 391 / 3. [2] بحارالانوار: ج 66 ص 451 / 4؛ به نقل از الفردوس. [3] وسائل: ج 25 ص 272؛. [4] بحارالانوار: ج 60 ص 42 / 12.