برنامه‏هاي ماه محرم در شهرستان اردبيل بسيار جالب توجه و ديدني است. مردم اردبيل حدود يک هفته قبل از ماه محرم به استقبال عزاي اباعبدالله الحسين (عليه‏السلام) مي‏روند. و دو ماه تمام اکثرا لباس سياه به نشانه عزا به تن کرده و بيشتر سر در مغازه‏ها و خانه‏ها و مساجد و تکايا و حسينيه‏ها را پرچم سياه نصب مي‏کنند. علاوه بر مراسم عزاداري و سوگواري که در نوع خود بي‏نظير و حتي بعضي از مراسم که تنها منحصر به اردبيل است، نوع مداحي و مراثي و نوحه‏سرايي و حتي نوحه‏خواني هم در اردبيل شهرت بسزايي دارد. يکي از برنامه‏هاي عزاداري امام حسين (عليه‏السلام) مراسم «طشت‏گذاري» است. طشت‏گذاري محله‏ها در مساجد مخصوصا مسجد جامع از مراسم پرشور و بسيار جالب و حزن‏انگيز بوده و در حقيقت يکي از ابعاد فرهنگي، مذهبي، اعتقادي به شمار مي‏رود. به طوري که طشت‏گذاري اردبيل در جاهاي ديگر نيز از شهرت بيشتري برخوردار است. در روز برگزاري اين مراسم، هزاران نفر از مردم اردبيل و حتي از جاهاي ديگر نيز کلا علاقه‏مندان به امام حسين (عليه‏السلام) در اين روز به اردبيل آمده و [ صفحه 286] در مراسم طشت‏گذاري شرکت مي‏کنند. بعد از مراسم طشت‏گذاري، برنامه‏هاي عزاداري و سوگواري ماه محرم آغاز مي‏شود. معمولا در 27 ذيحجه طشت‏گذاري مسجد جامع و 28 ذيحجه در محلات بزرگ و 29 ذيحجه در ساير مساجد و تکايا مراسم طشت‏گذاري انجام مي‏شود. هر محله طشت‏هاي مخصوص دارد. اين طشت‏ها از جنس مس و شکل و حجم خاصي دارند که نام مقدس حضرت امام حسين (عليه‏السلام) و حضرت عباس (عليه‏السلام) و بعضي از شهداي ديگر در آن حک گرديده است. در بعضي طشت‏ها در مسجد، جايگاه مخصوصي دارند که قبل از اجراي مراسم مردم علاقه‏مند، محل استقرار طشت‏ها را گردگيري و طشت‏ها را مي‏شويند و اطراف و دورادور طشت‏ها را با بيرق‏ها و پارچه‏هاي سياه پوشانده و با نوشتن شعر و نوحه و عکس آذين‏بندي مي‏کنند. در مراسم طشت‏گذاري، دستجاب سينه‏زني و زنجيرزني و در پيشاپيش آن‏ها بزرگان و ريش‏سفيدان به جايي که طشت‏هاي محله در آنجا قرار دارند، مي‏روند. حاملان طشت ريش‏سفيدان و افراد به خصوصي هستند که در جلو دسته حرکت کرده و علما و بزرگان نيز در پيشاپيش آنان با وقار و طمأنينه خاص حرکت مي‏کنند. نوحه‏خوانان در حالي‏که نوحه مخصوص اين مراسم را مي‏خوانند و عزاداري نيز با تکرار «حسينيم واي - حسينيم واي» يا «ابوالفضليم - علمداريم» سينه‏زنان و اشک‏ريزان وارد مسجد شده و بعد از دور زدن در داخل مسجد با نوحه و گريه و شيون طشت‏ها را در محل مخصوص خود قرار داده و داخل آن‏ها را آب مي‏ريزند و شمع‏هايي که در اطراف طشت‏ها تعبيه شده روشن مي‏کنند و در فضاي بسيار حزن‏انگيزي عزاداري را ادامه مي‏دهند. در پايان مراسم مردم به سوي طشت‏ها مي‏روند و به ياد سالار شهيدان حضرت امام حسين (عليه‏السلام) و سقاي کربلا [ صفحه 287] حضرت عباس (عليه‏السلام) جرعه‏اي از آب را به عنوان تبرک و شفا مي‏نوشند. مردم اعتقاد عجيبي به اين طشت‏ها و آب داخل آنها دارند، بيماران صعب‏العلاج در کنار طشت‏ها دخيل مي‏شوند و حاجتمندان در آنجا به امام حسين (عليه‏السلام) و حضرت عباس (عليه‏السلام) متوسل شده و حاجت خود را از خداوند مي‏خواهند. در شهرستان اردبيل 200 هيئت مذهبي و 120 مسجد وجود دارد که عبارتند از: 1 - هيئت حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) محله مير اشرف؛ 2 - هيئت حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) العباس (عليه‏السلام)؛ 3 - هيئت حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) العباس (عليه‏السلام) (قرآن)؛ 4 - هيئت حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) استان اردبيل؛ 5 - هيئت باب الحوائج حضرت ابوالفضل العباس (عليه‏السلام)؛ 6 - هيئت حضرت ابوالفضل العباس (عليه‏السلام) محله جمشيد آباد (قرآن)؛ 7 - هيئت حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) محله مهرآباد؛ 8 - هيئت متوسلين حضرت ابوالفضل العباس (عليه‏السلام) پير مادر؛ 9 - هيئت حضرت ابوالفضل العباس (عليه‏السلام) محله کاظم‏آباد (قرآن)؛ 10 - هيئت شعرا و نوحه‏خوانان عباسي اردبيل؛ 11 - هيئت عباسيه نيار؛ 12 - هيئت قمر بني‏هاشم سلمان‏آباد؛ 13 - هيئت مهرورزان باب الحوائج؛ 14 - هيئت زنجيرزنان حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) محله عباس‏آباد؛ 15 - هيئت حضرت ابوالفضل عباس (عليه‏السلام) نوژريهاي اردبيل؛ [ صفحه 288] 16 - هيئت عباسيه روستاي حور؛ 17 - هيئت عباسيه حضرت ابوالفضل دهستان جود؛ 18 - هيئت حضرت ابوالفضل العباس (عليه‏السلام)؛ 19 - هيئت باب‏الحوائج خياوي‏هاي مقيم اردبيل؛ 20 - هيئت باب‏الحوائج حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام)؛ 21 - هيئت حضرت عباس محله شهريار؛ 22 - هيئت حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) حسينيه مهرآباد؛ 23 - هيئت متوسلين حضرت ابوالفضل اتراب؛ 24 - هيئت باب‏الحوائج زرناق؛ 25 - هيئت حضرت ام‏البنين (سلام الله عليها)؛ 26 - هيئت حضرت ابوالفضل سقزچي‏هاي مقيم اردبيل؛ 27 - هيئت جانثاران حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام)؛ 28 - هيئت حضرت ابوالفضل روستاي مرشت؛ 29 - هيئت حضرت ابوالفضل العباس (عليه‏السلام) محله فيضيه؛ 30 - هيئت ام‏البنين محله شهريار؛ 31 - هيئت حضرت ابوالفضل العباس (عليه‏السلام) آناريون مقيم اردبيل؛ 32 - هيئت حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) کلاسريهاي مقيم اردبيل؛ 33 - هيئت باب الحوائج استان اردبيل؛ 34 - هيئت متوسلين باب الحوائج حضرت ابوالفضل؛ 35 - هيئت حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) محله رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم)؛ [ صفحه 289] 36 - هيئت حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) روستاي ديوريق؛ 37 - هيئت علمدار کربلا؛ 38 - هيئت جوانان حضرت ابوالفضل العباس (عليه‏السلام) روستاي کرگان؛ 39 - هيئت ام‏البنين مادر حضرت ابوالفضل العباس (عليه‏السلام)؛ 40 - هيئت حضرت ام‏البنين (سلام الله عليها)؛ مساجد به نام و القاب آن حضرت نيز در شهرستان اردبيل عبارتند از: 1 - مسجد حضرت ابوالفضل محله جعفريه؛ 2 - مسجد حضرت ابوالفضل محله جمشيدآباد؛ 3 - مسجد حضرت ابوالفضل محله عباس آباد؛ 4 - مسجد قمر بني‏هاشم محله مير اشرف؛ 5 - مسجد حضرت ابوالفضل حافظيه؛ 6 - مسجد حضرت ابوالفضل العباس وحدت 1؛ 7 - مسجد عباسيه پناه آباد؛ 8 - مسجد حضرت ابوالفضل شهرک شهيد رجايي؛ 9 - مسجد عباسيه مير اشرف؛ 10 - مسجد عباسيه محله اسلام آباد؛ 11 - مسجد حضرت ابوالفضل؛ 12 - مسجد حضرت ابوالفضل العباس کوچه شيخ احمد؛ 13 - مسجد حضرت ابوالفضل محله مهر آباد؛ 14 - مسجد عباسيه وحدت 4؛ [ صفحه 290]