موضوع منزلها و نحوه ثبتنام در آنها يکي از موارد بينظيري است که فقط در شهرستان خلخال جريان دارد. و آن به اين صورت است که در جوار يا پيرامون هر مسجد، به خصوص مسجد جامع و مسجد جمعه، اماکن و سالنهاي بزرگي به صورت جداگانه و به نامهاي حسينيه، عباسيه، اکبريه، قاسميه، اصغريه، هستند که اصطلاحا به هر يک از آنها «منزل» و مجموعا «منازل» گويند.
مرسوم است وقتي کودکي متولد شد، ولي آن طفل، اولاد خود را در سال اول تولد، طي مراسم و برنامههاي خاصي با حضور ريشسفيدان و با سلام صلوات در «منزلي» که علاقمند هستند ثبتنام مينمايند.
در حقيقت اين عمل بسيار پسنديده، طفل را از کودکي با امام حسين (عليهالسلام) و خاندان عصمت و طهارت آشنا ميکند و به راستي وصيت پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) مبني بر «اني تارک فيکم الثقلين کتاب الله و عترتي» در انديشه کودک تحقق ميپذيرد.
[ صفحه 261]
مجموعهاي از ثبتنامکنندگان را که اعضاي «منزل» محسوب ميشوند «اهل دسته» گويند و هر منزل نيز چند نفر «سردسته» دارد که گردانندگان منزل به شمار ميروند.
وسعت هر يک از اين منازل به فراخور اعضاي آن منزل است و هر يک به طور جداگانه، حسابدار و دفتردار، آشپزخانه، ظروف و امکانات لازم و حتي آشپز هم دارند. اين منازل در ايام محرم به خصوص از سوم تا دوازدهم شکوه و عظمت بيشتري پيدا ميکند.
در اين ايام، احسان غريب و مسافرخانهها، بيمارستانها، زندانها نيز از اين احسان بهرهمند ميشوند.
در اين مدت، معمولا، دوبار در خود منازل و يک بار نيز با فرستادن احسان به خانههاي اهل دسته، از اعضا پذيرايي ميشود و در بعضي مواقع نيز مردم براي
[ صفحه 262]
گرفتن تبرک به منازل مراجعه ميکنند.
فرستادن غذا به خانهها منظره معنوي خاصي دارد. به اين ترتيب که غذا را در بشقابها ريخته و روي آنها سرپوش مخصوص گذاشته و تعدادي را در مجموعه (مجمعه) مسي قرار ميدهند. جوانان به صورت ده نفره، مجموعهها را روي سر حمل کرده و در محلات مختلف به خانهها برده و به نام کسي که در آن منزل ثبتنام کرده است ميدهند. در سالهاي اخير جهت رعايت نظم و انظباط بيشتر، بعضي از منزلها کارتهاي مخصوص را چاپ کرده به اهل دسته ميدهند تا با ارائه آن کارت سهميه احسان خود را دريافت نمايند.
شبهاي ششم و دوازدهم محرم در تمام منازل به طور همزمان برنامه شام و احسان وجود دارد که بعضي از آنها توأم با وعظ و مرثيهخواني است. در شب دوازدهم که اصطلاحا به آن شب «يا خا باغلاما» يعني «بستن يقه» گويند، اهل دسته کمکهاي مالي و اگر نذوراتي هم داشته باشند به حسابدار منزلها ميدهند.
هر منزل دفاتر مخصوص دارد که نام و نام خانوادگي و مشخصات و آدرس اهل دسته و حتي متوفيان را به طور دقيق ثبت کرده و هر گونه کمکهاي مالي و جنسي را در دفاتر مخصوص مينويسند.
در گذشته که وسايل و امکانات امروزه نبود. اهل دسته هر يک از اين منازل، وظايفي را به عهده داشتند که معمولا به صورت ده نفري انجام ميدادند. حتي در ساير ايام به ويژه در بروز حوادث غير مترقبه، در شدت گرما و سرما يا در مواقع ضروري به امداد و کمکرساني ميپرداختند و از ضعفا و بيپناهان دستگيري ميکردند که اثر بعضي از اين امور، اکنون نيز به قوت خود باقي است و ذيلا به بعضي از وظايف منزلها و اهل دستهها اجمالا اشاره ميشود.
[ صفحه 263]
|