به طوري که از منابع کتابخانهاي و تحقيقات ميداني بر ميآيد، در تهران چندين سقاخانه وجود داشته که به نام سقاخانه معير ناميده ميشدهاند. يکي از اين سقاخانهها که در کتاب تاريخ تهران نيز به عنوان نمونهاي از سقاخانههاي مشهور تهران، از آن ياد شده، سقاخانه منسوب به نظام الدوله معير است.
چنان که آوردهاند باني اين سقاخانه، دوستعليخان معير الممالک الدوله ثاني [تولد به سال 1236 ه. ق] است. که پس از پدر، در سال 1247 شغل او را يافت و در سال 1288 وزير ماليه گرديد. او از ناصرالدين شاه منصب و لقب معيري را گرفت. وفات وي به سال 1290 هجري قمري گزارش شده است (حسيني بلاغي: 1350، ص 189 م).
از معيرالممالک موقوفاتي چون مدرسه، مسجد، آب انبار و سقاخانه، که همگي به نام خودش موسوماند، به جاي مانده است. اين رقبات به مساحت هزار و ششصد و هشتاد و نه متر، به پلاک 356 واقع در بخش پنج تهران [حوالي خانيآباد]، ثبت گرديدهاند. البته گويا اين رقبات ذيل وقف مدرسهاي جهت محصلين علوم ديني و لوازم آنان وقف شده، و تاريخ وقف آنها و همچنين سقاخانه، قبل از 1290 هجري قمري است (حسيني بلاغي: 1350، ص 189 م).
بررسي ميداني که در رابطه با اين اماکن به عمل آمد، معلوم است که سقاخانه آن که گويا در جهت مسجد معير الممالک قرار داشته، مدتها است که ويران شده است. ولي بناي مسجدي بزرگ و نيز حمام موقوفهاي به نام معيرالممالک در وضعيت نسبتا مطلوبي، در کوچهاي موسوم به آب انبار معير منشعب از خيابان خيام، هنوز پذيراي مراجعين است. ضمنا اين موقوفات در نزديکي بقعهي امامزاده سيد ناصرالدين (عليهالسلام) قرار دارند.
[ صفحه 217]
مناسب است که در اينجا از دو سقاخانهي ديگر تهران که به همين نام موسوماند و حين پژوهش ميداني در محلههاي تهران مشاهده شدند، شرحي آورده شود.
|