|
چنانکه گذشت تعداد بقاع متبرکهي موجود در محدودهي تهران بسيار زياد بوده است. ولي براي مطالعه چگونگي و قدمت سقاخانههاي مربوط به اين اماکن بايد توجه داشت که: اولا تعدادي از اين اماکن پس از توسعه شهر تهران داخل اين محدوده شدهاند و طبعا بناهاي اطراف آنها دچار تغييرات بسياري شده است. ثانيا تعدادي از اماکن متبرکه موجود در محدوده تهران قديم نيز در نتيجهي عمليات توسعه و شهرسازي، به کلي ويران گرديدهاند. مضاف بر اينها، تغيير بافت سريع محلات تهران هم چنان که گذشت؛ ويراني و تغيير کارکرد گروه ديگري از اين سقاخانهها را موجب گشته است.
همين ملاحظات، دشواريهاي فراوان را در روند تحقيق در مورد سقاخانههاي
[ صفحه 214]
منسوب به اماکن متبرکه تهران، ايجاد کردهاند. لذا در ادامه بحث، تا حد امکان به ارائه گزارشهاي کوتاه ديگري در مورد تعدادي از اين سقاخانهها، پرداخته شد.
- در فاصلهاي نه چندان دور از بقعه امامزاده ابراهيم (عليهالسلام) واقع در گود زنبورک خانه، سقاخانه کوچک و محقري وجود دارد که متروک و بدون آب مانده است. اين سقاخانه، از تورفتگي مختصري در ديوار خانه مجاور مسجد پديد آمده است. احتمالا تمسک به اين بقاع متبرک يکي از دلايل احداث اين سقاخانه بوده است. به نظر ميرسد که امروزه اين مکان، کارايي چنداني نداشته و عن قريب است که چون ديگر اسلاف خود، در شرف ويراني قرار گيرد.
- گويا امامزاده روحالله بن موسي کاظم (عليهالسلام)، واقع در خيابان باب همايون نيز سقاخانهاي داشته است. ليکن به علت تغييرات شديد بافت محله و خيابانهاي اطراف امامزاده، جستجو براي يافتن سقاخانه منسوب به آن، بينتيجه ماند. با اين حال آب سردکنهاي متعدد در کنار دکانهاي اطراف اين بقعه، سابقه وجود چنين سقاخانهاي را تا حدودي تأييد ميکند.
- در مقابل بقعهي امامزاده سيد اسحاق (عليهالسلام) در کوچه خدابندهلو، سقاخانهاي موسوم به سقاخانه ناظم الرعايا مشاهده شده، که ظاهرا براي همين مکان متبرکه، بنا شده است. اين سقاخانه که قدمتي بيش از 60 سال دارد؛ چندي است به دليل بيتوجهي مسئولان رو به ويراني است. اين سقاخانه قسمتي از موقوفهي شخصي به نام ناظمالرعايا است که در جنب خانه مسکوني وي قرار گرفته است.
تزيينات کاشي زيباي اين خانه کوچک، گويا دوران عزت و گذشته افتخارآميز آن است. بناي سقاخانه فوق به همراه مجموعهي بناهايي که شامل خانه
[ صفحه 215]
مسکوني، آب انبار و حمام - که امروزه به صورت تعدادي کارگاه در آمدهاند - ميشوند فعلا به دليل مخدوش ماندن وضعيت مالکيت و اجاره آن از سوي سازمان اوقاف تهران، چندان قابل بهرهبرداري نيست. آبگيري اين سقاخانه هم مدتي است که بسته شده است. در هنگام بررسي، فقط چراغي روشن و بيرقي چند، از درون پنجره بستهي اين سقاخانه نيمه متروک پذيراي گروه اندک متوسلان به موکل اين مکان مقدس بود.
در مورد بقعه امامزاده معصوم (عليهالسلام) و نيز امامزاده حسن (عليهالسلام)، در جنوب تهران نيز بايد گفت که با وجود آب سردکنهاي متعدد و سقاخانههاي موقتي و سيار فراوان کوچههاي اطراف اين اماکن متبرکه، سقاخانهاي خاص و منسوب به اين بقاع متبرک مشاهده نشد. البته تمامي آب سردکنها و منبعهاي سقاخانههاي موقتي اين محله به خصوص در ايام عزاداري داراي تزييناتي متنوع به نشانه توسل و استعانت از موکل آب حضرت ابوالفضل (عليهالسلام) و حضرت امام حسين (عليهالسلام) هستند.
در نزديکي و درون بقعه سيد واقع در بازار ارسيدوزها نيز سقاخانهاي مشاهده نشد و حافظه اهالي که اکثرا به تازگي در اين اطراف ساکن شدهاند، خاطرهاي از وجود چنين بنايي را هم به دست نداد. از ديگر سقاخانههاي بقاع متبرکه تهران ميتوان به سقاخانه نوروزخان اشاره کرد که نظر به قدمت و اهميت آن در جايي ديگر با تفصيل بيشتر بدان پرداخته خواهد شد. ضمنا در باب وجود سقاخانه در ساير بقاع مورد بررسي تهران نيز به دليل تغييرات بافت محلهها و نيز جايگزيني منبعهاي سقاخانههاي موقتي و دستگاههاي آب سردکن، نتيجه قابل استنادي به دست نيامد.
[ صفحه 216]
|