|
در منابع اسلامي، در باب لزوم محبت و احترام به اهل بيت رسول اکرم (صلي الله عليه و آله) سفارشهاي مؤکدي وجود دارد، چندان که در کتاب «جنة النعيم» از محمد بن يعقوق کليني نقل شده که حضرت رسول (صلي الله عليه و آله) در آخر خطبهاي، آشکارا فرمودند: «اي مردم تعظيم و احترام نماييد اهل بيت رسول (صلي الله عليه و آله) در زندگي من و بعد از من،...» (فقيه محمدي: 1378، ص 52). يکي از ويژگيهاي اجتماعي مردم تهران نيز توجه فراوان به شعائر مذهبي، بخصوص به اماکن متبرکه و بقاع امامزادگان است.
طبق گزارشي، در گذشته در تهران و اطراف آن بيش از چهارصد امامزاده و بقعه متبرکه وجود داشته است (شهر ري: 1367، ج 1، ص 429). به طوري که هر يک از محلههاي تهران يا داراي امامزادهاي مخصوص به خود بوده يا نزديک به امامزاده و زيارتگاهي مقدس قرار داشته است. بر اساس تحقيقات انجام شده تا دوره برپايي حصار شاه طهماسبي در محدوده تهران، 16 امامزاده و زيارتگاه مقدس وجود داشته است که به شرح ذيل نام برده شدهاند:
امامزاده يحيي واقع در مشرق تهران، امامزاده زيد در جنوب، بقعه سيد نصرالدين در جنوب غربي، بقعه سيد اسماعيل در جنوب شرقي، بقعه سيد ولي در بازار، بقعه سيد ابراهيم در گود زنبورک خانه، امامزاده روح الله بن موسي الکاظم در خيابان باب همايون، بقعه هفت تن در بازار پايين چهار سوق بزرگ، بقعه چهل تن در بازار ميان چهار سوق بزرگ و سيد اسماعيل، زيارتگاه پير عطار در عودلاجان محله کليميان، بقعه کوچک هفت دختران در سرچشمه نزديک تکيه
[ صفحه 209]
رضاقلي خان، سقاخانه نوروز خان واقع در جلوخان شمالي مسجد شاه و احتمالا با سابقه پيش از تاريخ، بقعه امامزاده غيبي که با ساختن ميدان سپه از ميان رفت، بقعه سيد ملک خاتون، و امامزاده اهل بن علي. همچنين در ذيل همين تحقيق تعداد سقاخانههاي مهم تهران در اين دوران، سه باب ذکر شده است (تکميل همايون: 1377، ص 143 - 144).
از تحقيق ميداني که در مورد تعدادي از اماکن متبرکه تهران به عمل آمده، چنين استنباط ميشود که از قديم الايام اکثر آنها در مجموعه بناهاي خود، واجد آبخوريهايي، هرچند کوچک و محقر بودهاند. ولي اکنون مدتهاست که آب لولهکشي و آبسردکنهاي برقي، اين وظيفه را عهدهدار گشتهاند و به همين علت از چگونگي وضعيت اوليه آنها اطلاع چنداني در دست نيست. همچنين اکثر سقاخانههاي منسوب به اين بقاع متبرکه، که به هدف استعانت از موکلان مقدس اين اماکن بنا شده بودند؛ در کوچههاي اطراف و جنب اين زيارتگاه قرار داشتهاند که متأسفانه در نتيجه تغيير بافت محلهها و کوچههاي اطراف، اغلب اين سقاخانهها ويران شده به تدريج نيز به فراموشي سپرده شدهاند. به طوري که امروزه حتي کمتر نامي از آنها باقي است. نظر به شهرت نسبي بعضي از اين اماکن، در اين قسمت از بحث، بر اساس مدارک موجود به شرح چگونگي وضعيت تعدادي از سقاخانههاي منسوب به اين زيارتگاه، پرداخته ميشود.
|