از جمله شهرهايي که از قديم الأيام تا اواخر قرن سيزدهم هجري عزاداري سقايي داشته، کربلا و نجف اشرف و کاظمين بوده که همه ساله در دهه عاشورا اقامه مجلس روضه خواني مي‏نموده و براي عزاداري سنتي حرکت مي‏کرده‏اند. اينک عزاداري سقايي کربلاي معلا را که از معمرين و مطلعين سقاهاي آن تحقيق نموده و اين جانب (سيد حسين معتمدي کاشاني) از سال 1374 تا 1389 ق که براي تحصيل علوم دينيه در آن شد و حوزه علميه‏اش اقامت داشته‏ام، از نزديک مشاهده نموده‏ام، ذکر مي‏نمايم: يکي از معمرين هيئت سقاهاي کربلا به نام حاج حسن فيضي (رحمةالله عليه) که وي را با ساير ايرانيان مقيم در عراق از سنه 1390 ق به بعد به دستور صدام حسين رئيس جمهور و حزب بعث حاکم بر عراق از عراق اخراج نمودند و در ايران از دنيا رفت، براي اين جانب نقل نمود که در مدت عمر من که تا به حال 73 سال از آن گذشته و در مدت عمر پدرم که مي‏گفت من شصت سال از عمرم را در کربلا سقايي کرده‏ام، همه ساله عزاداري سقايي در کربلا معمول و مرسوم بود و ما در آن شرکت داشتيم، ولي از تاريخ آن که در چه سالي در کربلا تأسيس شده اطلاعي نداريم، اما مسلم اين است که اين عزاداري هم مانند ساير اقسام عزاداري که در کربلا رايج است سابقه‏ي قديمي دارد. ضمنا اضافه نمود که سقاهاي کربلا در خان پاشا(يعني کاروانسراي پاشا) که نزديک درب قبله‏ي صحن امام حسين عليه‏السلام است و تهراني‏ها زمين آن را خريداري و به حسينيه و منزلگاه و ساختماني معتبر تبديل نموده‏اند، همه ساله در ماه محرم سياه‏پوشي نموده و مجلس روضه خواني مفصلي را به نام هيئت سقاها منعقد مي‏نمودند که قبلا همه ساله به مدت ده روز يا بيشتر، ولي در چند سال اخير به مدت پنج روز ادامه [ صفحه 186] داشت و همه روزه بعد از خاتمه مجلس براي عزاداري سقايي حرکت مي‏نمودند؛ به اين صورت که همگي سياهپوش مي‏شديم و هر يک مشک آبي بر دوش و جامي آب در دست داشتيم و يک عده هم با کشکول و جام به همراه ما بودند و پرچم‏هاي عزا در جلو هيئت در اهتزاز بود و آهسته آهسته به طرف صحن مطهر امام حسين و حضرت ابوالفضل العباس عليهماالسلام مي‏رفتيم و به نوحه سرايي حزين و سنگين مي‏پرداختيم. ضمنا يک سقا خانه‏ي سيار هم که ظرف آب بزرگي در وسط آن و جام‏هاي متعددي اطرافش بود و با پارچه و پرچم‏هاي سياه و قرمز سياهپوش و زينت شده بود، در جلو هيئت قرار داشت که مردم تشنه از آن آب مي‏نوشيدند و در روز عاشورا علاوه بر صحن مطهر امام حسين و حضرت عباس عليهماالسلام به خيمه‏گاه نيز رفته و به ياد اهل‏بيت و اطفال تشنه لب امام حسين عليه‏السلام آب داده و نوحه سرايي مي‏نموديم و سپس به طرف تل زينبيه مي‏رفتيم و در بعضي از ايام عاشورا به منازل علماي اعلام و آيات عظام مانند آيت الله مرحوم حاج آقا حسين طباطبائي قمي و سيد عبدالحسين و سيد حسن آل حجت و سيد محمد هادي ميلاني (قبل از مهاجرت به خراسان) و به منزل مرحوم آيةالله حاج ميرزا مهدي حسيني شيرازي و مرحوم آيةالله حاج شيخ محمد علي سيبويه کربلايي (اعلي الله درجاتهم) و به ديوان شيخ کمونه و منزل راجه‏ي هندي مي‏رفتيم و از ما پذيرايي و احترام مي‏نمودند. نمونه‏اي از اشعار سقايي سقاهاي کربلا بنوش آب اي شيعه با شور و شين‏ به يادآور از کام خشک حسين‏ بنوش آب با ديده‏ي اشکبار به ياد آور از اصغر شيرخوار بنوش آب با ديده‏ي خون چکان‏ به يادآور از ساقي تشنگان‏ فراتي کزو متصل مي‏خورند چرا کودکان، خون دل مي‏خورند پدر العطش العطش العطش‏ علي‏اصغر از تشنگي کرده غش‏