|
آخرين تعميرات آستانه و آيينهکاري حرم و رواقها در سال 1370 ق انجام
[ صفحه 33]
پذيرفت. در حال حاضر آستانه داراي صحن بزرگ و حرم است و در وسط حرم مطهر قبر شريف واقع است که پيکر مقدس حضرت اميرالمؤمنين علي عليهالسلام را دربر دارد. بر روي قبر مطهر صندوقي از ساج خاتمکاري نفيس که اهدايي شاه اسماعيل صفوي است قرار گرفته و در قرون گذشته تعميراتي بر روي اين صندوق انجام شده و اضافات و تزييناتي شده که تاريخ بعضي از تعميرات ثبت شده است. در اطراف صندوق مطهر سورهي الدهر و بعضي از احاديث دربارهي حضرت اميرالمؤمنين علي عليهالسلام با خط زيباي محمد بن علاءالدين محمد حسيني و تاريخ 1198 ق ثبت است.
در قسمت بالاي سر حضرت بر روي صندوق تعميراتي که در مطلع قرن سيزدهم هجري انجام شده ذکر شده است و در پايان آن نام استادکار ذکر شده «بنده خاکسار محمدحسين نجار شيرازي». بر روي اين صندوق، ضريح نقرهاي است که توسط سيفالدين، رهبر فرقهي اسماعيليه بهره اهدا شده و در 13 رجب سنهي 1361 ق طي تشريفات خاص و جشن شکوهمندي که نخستوزير وقت نوريالسعيد و ديگر زعماي سياسي شيعه حاضر بودند از آن پردهبرداري شد، هنرمندان هندي پنج سال بر روي آن کار کرده بودند و از ده هزار و پانصد مثقال طلاي خالص و دو ميليون مثقال نقره تشکيل شده است. بالاي ضريح، گنبد قرار دارد که در طول قرون گذشته شعراي شيعه و بعضي از عامه اشعار زيادي در وصف آن سرودهاند.
اولين گنبد به رنگ سرخ توسط هارونالرشيد بنا گشت، سپس عضدالدوله، گنبدي سفيد بنا کرد و در عصر صفويه و با طرح و اجراي شيخ بهايي گنبد سبزي بنا شد و بعد توسط نادرشاه گنبد طلا گشت که تا عصر حاضر گنبد آستانهي علوي از طلا ميباشد. ارتفاع گنبد از کف صحن مطهر 42 متر، محيط قاعدهي آن 50 متر و ارتفاع آن از پاي قاعده تا سر گنبد 35 متر ميباشد.
کف حرم مطهر توسط فرقهي بهره با سنگ مرمر مفروش شده و ديوارهاي آن تا حدود دو متر از سنگ مرمر ايران پوشيده گرديده است. کاشيکاري و آيينهکاري، که تمامي آن به دست هنرمندان ايراني انجام شده، چهار طرف حرم مطهر و چهار رواق آن را احاطه نموده است. اين رواقها از سه طرف شمال، جنوب و شرق، دربهاي ورودي و خروجي
[ صفحه 34]
را با حرم مطهر برقرار ميسازند، همچنين رواق شمالي و رواق جنوبي صحن شريف را با حرم مطهر ارتباط ميدهد. رواق شرقي داراي دربي است که داخل ايوان طلا بازميگردد و اين ايوان که به شکل مستطيل ميباشد و در طرف شرق حرم مطهر واقع است و تمامي ديوارهاي آن از طلا تزيين شده است.
در طرف شمال و جنوب ايوان دو گلدستهي (مناره) طلا به ارتفاع 35 متر واقع است که در بالاي آن بعضي از آيات سورهي جمعه کتيبه شده و در وسط ايوان طلا در جنب درب ورودي به رواق قصيدهي فارسي با حروف طلا به خط زيباي محمدجعفر اصفهاني، به تاريخ 1156 ق، در مدح حضرت اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب عليهماالسلام از سرودهاي عرفي شيرازي (م 999 ق) نوشته شده که مطلع آن چنين است:
اين بارگاه کيست که گويند بيهراس
کاي اوج عرش سطح حضيض تو را مماس
ايوان طلاي آستانهي علوي در سمت شمال و جنوب داراي کفشکن است که کشوانيه ميخوانند و به صحن شريف منتهي ميگردد. اين ايوان بدو سقف است لذا در نوع خود يگانه و از شکوه و عظمت و صفاي خاصي برخوردار است.
صحن شريف آستانهي علوي طرح بديعي دارد و از مهمترين خصايص آن اين است که در چهار فصل سال طلوع آفتاب مستقيما به قبر مطهر ميتابد و در نقطهاي معين در زمستان و تابستان زوال ظهر در نجف در آنجا انجام ميگردد. صحن مطهر از دو طبقه تشکيل شده و به شکل چهارگوش است. در اطراف صحن شريف حجرههايي بنا شده و در مقابل هر حجره يک ايوان کوچک واقع است که تا اوايل نيمهي اول قرن چهاردهم هجري سکنهي آن را فحول علماي اماميه تشکيل ميدادند و صحن مطهر، مرکز دانشگاه بزرگ جهان تشيع بود. تمامي ديوارها و سقف ايوان حجرات از بهترين کاشيهاي اصفهان تزيين گشته و با گذشت زمان کاشيهاي آن تجديد شده است. در قرون گذشته تعميراتي در صحن شريف انجام شده که شرح آن مفصل است.
آستانهي دوم علوي در بلخ و يا مزارشريف: اجماع مسلمين جهان بر اين است که پيکر مقدس حضرت اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب عليهماالسلام در نجف اشرف مدفون است [1] .
[ صفحه 35]
|