نهر علقمه، نهري است که از شط فرات سرچشمه مي‏گيرد و جدا مي‏شود. اين نهر پس از جدايي از فرات، از کنار مشهد و مدفن مبارک حضرت اباالفضل عليه‏السلام عبور مي‏کند و از آنجا به طرف حرم مقدس امام حسين عليه‏السلام، و سپس به سمت جاده‏اي که به جانب قبر حر شهيد عليه‏السلام مي‏رود جريان مي‏يابد. در کتاب معجم متن اللغة - که انصافا در موضوع علم لغت بي‏نظير است - ذيل ماده‏ي « علقم » مي‏نگارد: يکي از معاني کلمه‏ي علقمه، نبقه است. سپس در ذيل لغت « نبق » مي‏نويسد: يکي از معاني کلمه‏ي نبق، درخت سدر و ميوه‏ي آن است. از تعريف فوق به دست مي‏آيد که واژه‏ي علقمه به معني درخت سدر و ميوه‏ي آن است. با توجه به نکات فوق، و نيز روايتي که در ذيل خواهيم نگاشت، معلوم مي‏شود که در کنار نهر علقمه، درخت سدري وجود داشته است. چون عرب به درخت سدر علقمه مي‏گويد و در کنار اين نهر هم، چنانکه در [ صفحه 214] روايت ذيل خواهيم خواند، درخت سدر بوده، لذا اين نهر را علقمه گفته‏اند؛ يعني، آن نهري که درخت سدر در کنار (يا در نزديکي) آن غرس شده بوده است. روايتي که مي‏گويد در نزديکي قبر امام حسين عليه‏السلام (که تا قبر حضرت عباس عليه‏السلام چندان فاصله‏اي ندارد) درخت سدري وجود داشته است بدين شرح است: [1] شيخ طوسي در کتاب امالي با ذکر راويان حديث از يحيي بن مغيره‏ي رازي نقل مي‏کند که گفت: نزد جرير بن عبدالحميد بودم که شخصي از اهل عراق بر او وارد گشت. جرير بن عبدالله از آن شخص راجع به اوضاع عراق جويا شد، وي در جوابش گفت: من از عراق خارج نشدم مگر اينکه هارون‏الرشيد دستور داد تا قبر مقدس امام حسين عليه‏السلام را شخم و شيار کردند و امر کرد تا آن درخت سدري که در آنجا بود قطع نمودند. جرير بن عبدالله پس از شنيدن اين موضوع دستهاي خود را بلند کرد و گفت: الله اکبر! و افزود: در اين باره، يعني در باب قطع کردن درخت سدر، حديثي از پيامبر اعظم اسلام صلي الله عليه و آله و سلم به ما رسيده که سه مرتبه فرموده: « لعن الله قاطع السدرة! ». يعني خدا لعنت کند کسي را که اين درخت سدر را قطع نمايد! ولي ما از معناي اين حديث اطلاعي نداشتيم، و اکنون مي‏فهميم که مقصود حضرت، هارون‏الرشيد بوده که اين درخت را قطع کرده است تا مرقد مقدس حضرت امام حسين عليه‏السلام را تغيير دهد و مردم اثري از آثار اين قبر شريف را به دست نياورند و در نتيجه به زيارت آن بزرگوار نروند.