به پارچه‏اي که بر سر چوب کنند و علامت يک کشور، يا بخشي از ارتش، و يا يک دسته‏اي باشد، پرچم و بيرق و درفش و لوا و علم و رايت مي‏گويند. پرچم و بيرق از قديم الأيام بين ملل و جوامع گوناگون نشان امتياز و افتخار بوده است. درفش کاوياني همان چرم پاره‏اي بود که کاوه‏ي آهنگر در وقت خروج بر ضحاک بر سر چوبي نصب کرده بود و پس از آن فريدون آن چرم را به جواهر و ياقوت و زمرد گرانبها مرصع نموده و به درفش کاوياني موسوم ساخت و هر يک از سلاطين کياني که بر سر سلطنت مي‏نشست چيزي بر آن مي‏افزود [1] در وقت غلبه‏ي لشگر اسلام بر ارتش ساساني، از جمله‏ي غنائم يکي همان علم بود که عرض آن 8 ذراع و طولش 12 ذراع بوده است و جواهراتش در ميان رزمندگان مسلمان تقسيم شد. بعضي نوشته‏اند اولين پرچم، رايت حضرت ابراهيم عليه‏السلام [ صفحه 187] بوده است. [2] . در دوران جاهليت پرچمهايي رايج بوده است که از آن ميان، مي‏توان از پرچم سياهي به نام راية العقاب نام برد. برخي از آنها نيز به رنگ سفيد بوده است. اما در دوره‏ي اسلامي رايات مربوط به پيامبر و اصحاب وي در جنگها و غزوات به رنگهاي مختلف به اهتزاز درمي‏آمده، مثلا در غزوه‏ي بدر پرچم حمزه‏ي سيدالشهدا سرخ و پرچم اميرالمؤمنين عليه‏السلام زرد و در جنگ خيبر سفيد و در عين‏الورد، ابلق (مايل به سياه و سفيد) و بعد از حمزه پرچمي را که علي بن ابي‏طالب عليه‏السلام به دوش مي‏کشيد سبز بوده است. پرچمهاي بني‏اميه سرخ؛ و پرچم داعيان و شورشگران علوي سفيد رنگ بود و پيروان بني‏عباس نيز پرچم سياه را انتخاب کرده بودند (مگر در زمان مأمون عباسي، که به رنگ سبز مبدل گشت). العزيز بالله، خليفه‏ي فاطمي مصر، در هنگام تسخير شام پانصد پرچم به همراه داشت، و بالأخره امرا و ارتشبدان و رؤسا اهتمام زيادي به پرچم مي‏دادند و پرچمهاي گوناگوني به نامهاي مختلف از قبيل ظل و سحاب و لواء الحمد داشتند و مسلمانان به جاي عقاب که نقش پرچم بت‏پرستان بود کلمه‏ي « لا اله الا الله، محمد رسول‏الله » را روي پرچم زردوزي نموده بودند. لواي توابين و منتقمين از قتله‏ي سيدالشهداء عليه‏السلام نيز، که قدرت آنان در دوران حکومت مختار و پيروان او به اوج خود رسيد، سه رنگ بود. همچنانکه دنياي امروز هم اين اشعار را محترم شمرده و مايه‏ي تشخص و تمايز ملل و اقوام از يکديگر مي‏شناسد.