|
حضرت امام صادق (صلوات الله عليه) ميفرمايند:
«تفقهوا في دين الله، فان الفقه مفتاح البصيرة و تمام العبادة»؛ [1] .
تفقه در دين خدا کنيد و آن را ياد بگيريد و در آن تدبر کنيد. به راستي که شناخت دين، کليد بصيرت و تمام عبادت است.
با توجه به اين حديث شريف، فقه و تفقه در دين، بصيرت نيست؛ بلکه مقدمه و کليد رسيدن به مقام بصيرت است.
فقه در لغت به معناي فهم است. اما در اصطلاح، داراي دو معنا است. در اصطلاح اول که اصطلاح فقها است، به معناي علم به احکام شرعي از روي دليل است؛ يعني دانستن احکام شرعي که طبق ضوابط خاص خود، از قرآن و احاديث معصومين به دست آمده باشد.
در اصطلاح دوم که در کلام خداوند و احاديث معصومين (صلوات الله عليهم) آمده است، به معناي تدبر در قرآن و احاديث، و فهم آنها ميباشد. و فقيه کسي است که داراي فهم قرآن و حديث بوده و توحيد و معاد و نبوت و امامت را فهميده باشد و در يک کلام، نسبت به تمامي ابعاد اسلام، شناخت کامل داشته باشد.
از اين رو سالار شهيدان حضرت امام حسين (صلوات الله عليه) حبيب بن مظاهر را با عنوان فقيه مورد خطاب قرار داده و در نامهي شريفشان ميفرمايند:
من حسين بن علي الي الرجل الفقيه حبيب بن مظاهر أما بعد فأنت أعرف بنا من غيرک، و أنت ذوسعة و غيرة. فلا تبخل علينا بنفسک، يجازيک جدي رسول الله يوم القيامة»؛ [2] .
[ صفحه 104]
از حسين پسر علي به مرد فقيه، حبيب بن مظاهر. اي حبيب! تو نسبت به خويشاوندي ما با رسول خدا آگاهي و شناخت تو نسبت به ما بيش از ديگران است. تو داراي امکانات و غيرت هستي. بنابراين جان خود را از ما دريغ مدار تا جدم رسول خدا در روز قيامت به تو پاداش نيک دهد.»
با دقت در اين نامهي شريف، روشن ميگردد که علت اين که حبيب بن مظاهر با عنوان فقيه مورد خطاب قرار گرفته است، معرفت و شناخت او نسبت به خاندان عصمت و طهارت عليهمالسلام ميباشد.
پس پيشنياز و کليد و مقدمهي بصيرت، فقاهت و فهم و درک همه دين است و معرفت داشتن به حضرت محمد و اهل بيت (صلوات الله عليهم) نيز که رکن و ستون اصلي دين است، مقدمه و پيشنياز بصيرت ميباشد. و با توجه به اين که حضرت اباالفضل (سلام الله عليه) داراي مقام بصيرت بود، به طور قطع و يقين، به مقام معرفت نيز رسيده و معرفت مناقبي و تفقهي را پشت سر گذاشته بود. بنابراين فقاهت حضرت عباس (سلام الله عليه) در تمام ابعاد دين، کاملترين بود.
در وصف آن حضرت گفته شده:
«أمه کانت عالمة. و من ذلک قال في «کنزالمصائب»: ان العباس أخذ علما في أوائل عمره عن أبيه و أمه و اخوانه»؛ [3] .
مادر حضرت عباس زني دانشمند بود. و از اين جهت در «کنزالمصائب» آمده است که آن حضرت، علم و دانش را در نزد پدر بزرگوار و مادر و دو برادرش فراگرفته بود.
و اين حاکي از آن است که حضرت عباس (سلام الله عليه) علم فقاهت را در نزد مادر بزرگوارش فراگرفته و علم لدني را از سه امام بزرگوار آموخته است و اين خود نشانهاي بر علم ظاهري و باطني آن حضرت ميباشد.
[ صفحه 105]
|