گفته شد که از ويژگي‏هاي فرشتگان الهي نزول و تنزل آنان بر روي زمين است، و جلوه نمودشان بر بعضي انسان‏ها. به ديگر بيان: دانستيم که ملائکه از نور مولا و سرور جهان هستي حضرت شاه ولايت مرتضي علي (صلوات الله عليه) آفريده شده‏اند. و چون نورند، اگر به عالم ملک بيايند، در حقيقت از آن عالم نزول کرده‏اند. و اگر انساني مقام (قالوا ربنا الله ثم استقاموا) را احراز کند، آن سروشان الهي بر او نازل مي‏شوند. [ صفحه 435] از همين روي در زمان ما - عصر غيبت - به همراه روح که بزرگ‏ترين و بزرگوارترين فرشته الهي است در شب قدر به محضر مقدس حضرت بقية الله الاعظم (صلوات الله عليه) مي‏رسند. که سوره «قدر» گواه اين معنا است. و همان گونه که گذشت در حقيقت آن فرشتگان، ولايت آن حضرت و ديگر امامان را واسطه قرب خود به درگاه الهي قرار مي‏دهند - اما آنچه در اين بحث مورد نظر است دو مطلب است 1 - نزول ملائکه 2 - ديدن آنان توسط بندگان صالح، که مطلب دومين پيش از اين بيان شد. بنابراين قلم را به تحليل معناي «نزول» بايد واداشت. نزول: در بحث‏هاي گذشته و نيز در «سقاي معرفت 2» گفته آمد که «نزول» يعني فرود آمدن از جايگاهي بلند به جايگاهي پايين‏تر، و روشن است که هر گاه حقيقتي از بلند جايگاهي به عالم و جهاني ديگر نزول کرده و فرود بيايد، صورتي شبيه به همان عالم به خود مي‏گيرد. مثلا اگر يک مطلب علمي که جايگاه اصلي آن ذهن و عقل انسان است از آن جايگاه نزول به اين عالم کند، صورت اين عالم به خود مي‏گيرد. مثل مفهوم «4 مساوي 2 ضرب در 2» است که يک مفهوم علمي است. حقيقت آن در ذهن آدمي چيزي است، و پايين آمدن آن از ذهن انسان به گونه‏اي ديگر جلوه مي‏کند. اگر خواسته باشيم آن مفهوم را به صورت لفظ فارسي تنزل دهيم گفته مي‏شود: «دو ضرب در دو مساوي است با چهار» و اگر همان را بخواهيم به شکل عدد بنويسيم. اين گونه نوشته مي‏شود «4 مساوي 2 ضرب در 2» و... اين دو شکل در حقيقت صورت تنزل يافته آن مفهوم رياضي ذهني است. و اين نکته نيز ناگفته پيداست، که همين دو تنزل را کسي مي‏فهمد که مقداري هر چند اندک درس خوانده و نوشتن را بشناسد. و گرنه انساني که هيچ درس ناخوانده هيچکدام از اين دو صورت تنزل يافته را نمي‏فهمد. با توجه به اين مثال روشن مي‏شود که اگر ملائکه از آن عالم بالا به اين جهان تنزل کنند جلوه‏ي اين جهان را پيدا مي‏کنند، و همين جلوه را هر کس نمي‏تواند بفهمد مگر اين که رتبه (قالوا ربنا الله ثم استقاموا) را احراز کرده باشد. همان گونه که امواج صوتي و تصويري که همين الان فراوان است کسي قدرت دريافت آنها را دارد که وسيله گيرنده آن امواج را داشته باشد. و خوشا زمان ظهور حضرت مهدي - جانم فداي خاک کويش باد - که شيعيانش از چنان [ صفحه 436] قدرت روحي برخوردار مي‏شوند، که بدون هيچ وسيله آن حضرت را در هر کجا باشند مشاهده مي‏کنند و کلامش را مي‏شنوند.