محقق دانشمند، مرحوم سيد عبدالرزاق مقرم در کتاب «العباس» [ صفحه 38] مي‏نويسد: در روايتي که از امامان معصوم صلي الله عليه و آله به ما رسيده، فرمودند: ان العباس بن علي زق العلم زقا؛ همانا عباس فرزند علي عليه‏السلام علم را چون غذا در کودکي از پدرش وارد جانش نموده است.» [1] . سپس مي‏نويسد: «اين تعبير، تشبيه بسيار لطيفي است زيرا هرگاه کبوتري غذا را نرم و گوارده کند و به بچه‏اش بخوراند، به آن تعبير به «زق» مي‏شود، اين بيان حاکي است که حضرت عباس عليه‏السلام در دوران خردسالي، از پستان مادرش علم و حکمت را چون شير، شيره‏ي جانش نموده، و در دامان علم و حکمت، رشد و نمو نموده و داراي علم لدني بوده است.» [2] . و نيز در شأن حضرت عباس عليهاالسلام گفته شده: انه کان من فقهاء اولاد الائمة؛ عباس عليه‏السلام از عالمان فقيه فرزندان امامان عليه‏السلام مي‏باشد. و دانشمندان و محدثان بزرگ در شأنش گفته‏اند: هو البحر من اي النواحي اتيته‏ فلجته المعروف و الجود ساحله؛ [ صفحه 39] عباس عليه‏السلام از هر کرانه که به جانبش آيي، دريايي است که موجهايش نيکي‏ها است و کرانه‏ي آن سرشار از سخاوت و کرم است. [3] . روزي علي عليه‏السلام به عباس عليهاالسلام که در دوران کودکي به سر مي‏برد، فرمود: بگو «يک». عباس گفت: «يک». علي عليه‏السلام فرمود: بگو «دو». عباس در پاسخ گفت: استحيي ان اقول باللسان الذي قلت واحدا، اقول اثنان؛ من با آن زباني که يک گفته‏ام (و به يکتايي خدا اقرار نموده‏ام) شرم مي‏کنم که بگويم: دو (و از دايره‏ي يکتايي خدا خارج گردم). فقبل علي عليه‏السلام عينيه؛ علي عليه‏السلام دو چشمان عباس عليه‏السلام را بوسيد. [4] . طبق پاره‏اي از روايات، عباس عليه‏السلام در اين هنگام پنج سال داشت. بر همين اساس، امام صادق عليه‏السلام در شأن عباس عليه‏السلام فرمود: کان عمنا العباس نافذ البصيرة؛ عموي ما، عباس بصيرت نافذ (چشم تيزبين و عمق نگر) داشت. [5] . نيز بر همين اساس، مرحوم علامه محمدباقر بيرجندي مي‏نويسد: [ صفحه 40] ان العباس من اکابر الفقهاء و افاضل اهل البيت، بل انه عالم غير متعلم و ليس في ذلک منافاة لتعلم ابيه اياه؛ همانا عباس از فقهاي بزرگ و از برجستگان خاندان نبوت بود، بلکه او دانشمند درس نخوانده بود و اين مطلب منافاتي با علم آموزي پدرش علي عليه‏السلام به او ندارد. [6] . علامه مامقاني نيز مي‏نويسد: و قد کان من فقهاء اولاد الائمة؛ عباس عليه‏السلام از فقهاي فرزندان امامان عليه‏السلام بود. [7] .

[1] عين اين تعبير را يزيد درباره‏ي امام سجاد عليه‏السلام نمود، آن گاه که در مسجد اموي شام، مردم به يزيد اصرار کردند اجازه بدهد تا امام سجاد عليه‏السلام به بالاي منبر براي سخنراني برود، يزيد اجازه نمي‏داد و علت آن را چنين گفت: «انه من اهل بيت قد زقوا العلم زقا؛ امام سجاد عليه‏السلام از خانداني است که علم و کمال را (مانند پرنده‏اي که دانه‏ها را دهان جوجه‏اش مي‏گذارد) با تمام وجود از خاندان خود به کام خويش آورده است.» (بحار، ج 45، ص 138). [2] اقتباس از فرسان الهيجاء، ج 1، ص 192. [3] همان، ص 191 و 189 - بنابراين شخصيت عباس عليه‏السلام صرف نظر از ماجراي کربلا نيز ممتاز بود و در مقياس با فرزندان ديگر علي عليه‏السلام مثلا محمد حنفيه نيز برتري داشت. [4] مستدرک الوسائل، ج 2، ص 635 - العباس عبدالرزاق مقرم، ص 92. [5] فرسان الهيجاء، ج 1، ص 191 - تنقيح المقال، ج 2، ص 70. [6] الکبريت الاحمر، ح 2، ص 45. [7] تنقيح المقال، ج 2، ص 128.