امام صادق عليه‏السلام، که عظمت جهان افروز مقامش بسياري از کورباطنان را وادار به تسليم کرده است، شخصيت عباس عليه‏السلام را از زاويه‏اي دقيق بررسي کرده، صفات برجسته‏ي عمويش را به طور گسترده بيان مي‏فرمايد. سخنان آن حضرت را مي‏توان به سه بخش تقسيم کرد: الف) صفات بيست گانه‏ي ابوالفضل عليه‏السلام با عبارات مختلف؛ ب) درود و سلام امام به مقام پر ابهت عباس عليه‏السلام؛ ج) لعن و نفرين به دشمنان ابوالفضل عليه‏السلام و تجاوزگران به حريم شخصيت او. اينک بخش اول کتاب معرفت امام صادق عليه‏السلام را مي‏گشاييم و از زبان خليفه‏ي خدا در زمين و امام به حق ناطق، صفات ارزشمند عباس عليه‏السلام را درمي‏يابيم. آن بزرگوار فرمود: عموي ما عباس بن علي عليه‏السلام چنين صفاتي داشت؛ 1- بصيرت نافذ، 2- بينش عظيم، 3- ايمان بسيار و شديد، [ صفحه 134] 4- جهاد در محضر امام حسين عليه‏السلام، 5- جانبازي و ايثار، 6- شهادت در راه امام خود، [1] . امام صادق عليه‏السلام در ادامه‏ي زيارت ابوالفضل عليه‏السلام بخشي ديگر از خصوصيات برجسته‏ي علمدار کربلا را، با عبارت «شهادت مي‏دهم»، برمي‏شمارد و مي‏فرمايد: شهادت مي‏دهم که تو: 7-[در برابر جانشين رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم] در مقام تسليم بودي، 8- امام حسين عليه‏السلام را تصديق کردي، 9- به حجت خدا وفادار ماندي، 10- خيرخواه امام خود بودي. [2] . امام ششم عليه‏السلام سپس عباس عليه‏السلام را چون جنگاوران و شهداي بدر خوانده، مي‏فرمايد: 11- من شهادت مي‏دهم و خدا را نيز گواه مي‏گيرم که تو راه جنگاوران و شهداي بدر را پيمودي. [3] . آنگاه امام عليه‏السلام از ميزان تلاش ابوالفضل عليه‏السلام در راه خشنودي خداوند پرده برمي‏دارد و مي‏فرمايد: 12- شهادت مي‏دهم که تو در خيرخواهي تا آخرين حد تلاش کردي و [ صفحه 135] آنچه در توان داشتي به انجام رساندي. حضرت صادق عليه‏السلام در پايان اين فصل از زيارت، به تبيين جايگاه والاي عباس عليه‏السلام مي‏پردازد و مي‏فرمايد که، در برابر اين فداکاري‏ها، خداوند بزرگ: 13- تو را در جمع شهدا قرار داد، 14- روانت را با ارواح نيکبختان همنشين ساخت، 15- وسيع‏ترين منزل بهشتي و برترين غرفه‏ي فردوس را به تو عطا کرد، 16- يادت را در ملأ اعلي بلند ساخت. ششمين جانشين رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم در زيارت نيمه‏ي رجب نيز خطاب به شهيدان والا و عموي بزرگوارش مي‏فرمايد: 17- اي «هدايت يافتگان»! 18- اي «پاکان از هر پليدي»! 19-... شما پاک و طيب هستيد و زميني که در آن دفن گشتيد پاک و طيب شده است [4] . امام صادق عليه‏السلام در فصلي ديگر از سخنانش به عظمت مقام ابوالفضل عليه‏السلام درود مي‏فرستد و مي‏فرمايد: سلام خدا و سلام فرشتگان مقربش و سلام پيامبران مرسل و بندگان شايسته‏ي الهي و سلام همه‏ي شهدا و صديقان، سلام‏هاي پاک و طيب در صبحگاهان و شامگاهان، بر تو باد اي فرزند اميرالمؤمنين [5] . [ صفحه 136] در بخشي ديگر از سخنان حضرت صادق عليه‏السلام، شاهد نفرين بر دشمنان بي‏شرم عباس عليه‏السلام هستيم که با عبارات مختلف بيان مي‏شود: خدا لعنت کند آن را که حق تو را نشناخت و حرمت تو را پاس نداشت. ... خدا لعنت کند کسي را که حق تو را نشناسد و مقام تو را سبک بشمارد. ... خداوند لعنت کند مردمي را که حرامهاي الهي را در شأن تو حلال شمردند و با کشتن تو حرمت اسلام را زير پا نهادند. [6] .

[1] العباس بن علي، باقر شريف قرشي، ص 39 - 36. [2] مولد العباس بن علي عليه‏السلام، ص 97؛ العباس بن علي، ص 42 - 36. [3] العباس، ص 213؛ مولد العباس بن علي عليه‏السلام، ص 98؛ العباس بن علي، ص 40. [4] العباس بن علي، ص 41 - 40؛ مولد العباس بن علي عليه‏السلام، ص 285 - 220. [5] العباس بن علي، ص 38. [6] العباس، ص 213 و 220 و 221.