جميل بن دراج گويد: از امام صادق - عليهالسلام - سؤال کردم: آيا ابليس از فرشتهها بود، يا مسؤوليتي در آسمان به عهده داشت؟
حضرت فرمود: ابليس از فرشتگان نبود، ولي فرشتگان خيال ميکردند از آنها است، و خدا ميدانست که او از آنها نيست، و هيچ مسؤوليتي و نقشي در آسمانها نداشت، و هيچ امتياز و کرامتي نداشت.
من آمدم نزد طيار، و به او خبر دادم از آنچه شنيدم، او اين مطلب را رد کرد، و گفت: چگونه از فرشتهها نباشد، در حالي که خداوند به ملائکه ميگويد: (أسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس) [1] «براي آدم سجده و خضوع کنيد، همگي سجده کردند؛ جز ابليس».
پس طيار خدمت امام صادق - عليهالسلام - رسيد در حالي که من نزد او بودم -
[ صفحه 527]
از حضرتش سؤال کرد و گفت: فدايت شوم؛ آيا فرمايش خدا در جاهاي متعدد در حين خطاب به مؤمنين: (يا أيها الذين آمنوا) «اي کساني که ايمان آوردهايد» شامل منافقين ميشود يا خير؟
حضرت فرمود: بله، منافقين و گمراهان و هر کس که ظاهرا به دعوت پيامبر اکرم لبيک گفت.
توضيح: گويا طيار بدين جهت از اين آيه سؤال کرد تا زمينه را براي اشکال گرفتن بر امام - عليهالسلام - به ادعاي خروج منافقين از خطاب در فرمايش خدا: «اي کساني که ايمان آوردهايد» آماده کند سپس اشکال کند که منافقين چون از مؤمنين خارجند از اين خطاب، پس ابليس نيز از فرشتگان خارج است.
و چون امام صادق - عليهالسلام - توضيح داد که منافقين داخل در عنوان «اي کساني که ايمان آوردهايد» ميباشند، لذا ديگر جائي براي اشکال نماند.
علامه مجلسي - رحمه الله - (در ذيل همان حديث) در کتاب نبوت گويد: حاصل حديث اين است که خداوند از اين جهت ابليس را داخل فرشتگان نمود چون با آنها مخلوط بود، و ظاهرا از آنها بود. و خدا خطاب امر به سجود را به اين حاضرين نمود که ابليس در ميان آنها بود.
يا مراد به خطاب اي فرشتگان به عنوان مثال بود و ابليس نيز مأمور بود، زيرا ظاهرا از آنان، و مظهر صفات آنها بود. [2] .
|