1. توجه به ضعيفان، مخصوصا ايتام، چون اين قشر و اين گروه نياز بيش تري به مهرباني و سرپرستي دارند. به اين روايت توجه کنيد: مردي به محضر رسول خدا صلي الله عليه و آله آمده، از قساوت (بي رحمي) قلبش شکايت نمود. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: آيا دوست داري قلبت مهربان گردد و حوايجت برآورده شود؟ به يتيمان مهرباني کن، و دست شفقت و ترحم به سر آنان بکش، و از غذاي خود که مي‏خوري، به آنان بده؛ قلبت مهربان و حاجتت برآورده خواهد شد [1] . 2. آداب و کيفيت کمک به فقرا و ايتام را بايد رعايت کنيم، و آبرو و حيثيت ضعيفان را در نظر بگيريم و ببينيم خاندان عترت و طهارت چگونه با فقرا و يتيمان برخورد مي‏نمودند. روايت شده که حضرت رضا عليه‏السلام از بالاي در منزل خود به حاجتمند کمک مي‏نمود. [ صفحه 156] (که مبادا صورت او را ببيند و او خجالت بکشد) [2] . 3. در برخورد با زن‏ها دقت بيش تري لازم است. اين مسأله بسيار حساس و با اهميت است که اين قشر ضعيف جامعه، نياز به سرپرستي و مراقبت خاصي دارند، ولي با ملايمت و لطافت اثر بيش تري خواهد داشت؛ که از تعبير روايت که «زن ها رياحين هستند» ، به خوبي اين معني فهميده مي‏شود. با دسته گل خشونت نمي‏کنند، بلکه با آن مدارا و مهرباني مي‏نمايند، که مبادا اين گل پرپر شود؛ با زن‏ها نيز بايد با نرمي و مدارا برخورد نمود، مگر در موارد بسيار محدود و اندک. در روايت داريم شب زفاف حضرت زهرا عليهاالسلام، پيغمبر اسلام صلي الله عليه و آله دست فاطمه را گرفت و در دست علي عليه‏السلام گذاشت و به هر دو 25 سفارش و وصيت نمود که بايد همه‏ي ما با اين سفارش‏ها آشنا شويم و حقوق زن و مرد مشخص شود و به آن‏ها عمل کنيم، تا خير دنيا و آخرت را ببينيم. ان‏شاءالله. ابوسعيد خدري مي‏گويد: رسول خدا صلي الله عليه و آله به حضرت علي عليه‏السلام سفارش فرمود:اي علي! وقتي عروس به خانه‏ات آمد، کفش‏هاي او را بيرون بياور و پايش را بشوي و آبش را از در خانه به دور بريز که هفتاد هزار رنگ از ناداري و فقر را ببرد، و هفتاد هزار رنگ از ثروت و غنا بياورد، و هفتاد هزار برکت نازل و هفتاد هزار رحمت داخل شود، و بر سر عروس پر و بال زند که برکت به همه‏ي خانه نازل شود و عروس از بيماري‏ها محفوظ گردد، تا در آن خانه باشد. به [ صفحه 157] عروس (روزهاي اول) شير و سرکه و گشنيز و سيب ترش نده، زيرا رحم را از فرزند آوردن باز مي‏دارد. 1. رسول خدا صلي الله عليه و آله نهي فرمود فاطمه را از اين که چيزي از علي عليه‏السلام بخواهد و فرمود: فاطمه جان! اگر همسرت چيزي به خانه آورد، چه خوب، و اگر نياورد، درخواست نکن. 2. کارها را بين خود اين گونه تقسيم کنيد: فاطمه عليهاالسلام کارهاي داخل خانه - از قبيل خمير کردن و نان پختن و رفت و روب - را به عهده گيرد، علي عليه‏السلام هم کارهاي بيرون منزل - از قبيل تهيه‏ي هيزم و آوردن طعام جو، گندم و غيره - را عهده دار شود. 3. فاطمه جان! هميشه قبل از آمدن علي خود را آراسته کن. 4. فاطمه جان! زن عورت است و بايد از نامحرم و مجالس حرام دور شود. 5. علي جان! فاطمه جان! هميشه بچه‏ها را به يک چشم نگاه کنيد. 6. علي جان! فاطمه جان! به زيردست و خدمه نبايد فشار آورد. 7. اسرار همديگر را کتمان کرده، حرف‏هاي داخل خانه را به خارج نبريد. 8. هميشه شکرگزار نعمت‏هاي الهي باشيد. (از اين رو فاطمه عليها‏السلام هميشه مي‏گفت: الحمد لله علي نعمائه و الشکر لله علي آلائه.) 9. يا علي! بعد از پاکي بلافاصله با همسرت آميزش مکن، که فرزند، لوچ شود. 10. يا علي! با همسرت به شوق زن ديگر آميزش مکن، که فرزند [ صفحه 158] خنثي شود. 11. در فراش به هنگام جنابت قرآن نخوان، که مي‏ترسم آتش آيد و شما را بسوزاند. 12. به هنگام آميزش تو و همسرت، هر يک پارچه‏اي جداگانه داشته باشيد که بين شما دشمني و نزاع نيايد. 13. ايستاده آميزش مکن، که اين کار خران است و فرزند آن در جاي خود ادرار کند. 14. شب عيد فطر با همسرت آميزش مکن، که فرزند آن شرش زياد خواهد بود. 15. زير درخت باردار با همسرت آميزش مکن، که فرزند آن يا جلاد، يا خونريز و يا فرمانده ستم شود. 16. برابر خورشيد بدون پرده با همسرت آميزش نکن، که فرزند آن به بينوايي دچار شود تا هنگام مرگ. 17. بين اذان و اقامه با همسرت آميزش نکن، که فرزند آن بر خونريزي حريص باشد. 18. به هنگام حمل با همسرت بدون وضو آميزش مکن، که آن فرزند کوردل و بخيل شود. 19. روي پشت بام با همسرت آميزش مکن، که فرزند دورو و رياکار و صاحب بدعت شود. 20. شب حرکت براي سفر با همسرت آميزش مکن، که فرزند مال خود را در غير حق صرف کند. 21. در سفر سه روزه با همسرت آميزش مکن، که فرزند آن يار [ صفحه 159] ستمکاران باشد. 22. شب پنجشنبه با همسرت آميزش کن، که فرزند آن حاکم و يا دانشمند شود. 23. اگر با همسرت شب جمعه آميزش کني، فرزند آن گوينده و زبان‏آوري توانا شود. 24. زن‏ها بايد مثل فاطمه باشند. حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمود: هر وقت وارد خانه مي‏شوم و فاطمه را مي‏بينم، هم و غم از من دور مي‏شود، و هيچ وقت نافرماني مرا نکرد. 25. در تمام کارها با هم مشورت و هم فکري کنيد و در همه‏ي امور مراعات همديگر را نموده، توافق اخلاقي داشته باشيد [3] . امام صادق عليه‏السلام فرمود: سه زن به حضور رسول خدا صلي الله عليه و آله شرفياب شدند و از شوهران خود شکايت داشتند. يکي از آن‏ها گفت: شوهرم گوشت نمي‏خورد. دومي گفت: شوهرم از بوي خوش استفاده نمي‏کند. سومي گفت: شوهرم به زنان نزديک نمي‏شود (و تمايل براي آميزش نشان نمي‏دهد) . (در حقيقت، اين بانوان از شوهران خود شکايت داشتند؛ چرا که شوهرانشان به خيال خود، به دنيا پشت پا زده بودند و راه آخرت را در پيش گرفته بودند، و خيال مي‏کردند که استفاده‏ي صحيح از نعمت‏هاي دنيا، دنيا پرستي مذموم است) . رسول اکرم صلي الله عليه و اله بسيار ناراحت شد و از خانه بيرون آمد؛ در حالي [ صفحه 160] که بر اثر شدت ناراحتي، عبايش به زمين کشيده مي‏شد. در اين حال وارد مسجد گرديد، به بالاي منبر رفت و پس از حمد و ثناي الهي، خطاب به مردم فرمود: چه شده که (گروهي از) ياران من، از خوردن گوشت، و بوييدن بوهاي خوش، و نزديک شدن به زنان، دوري مي‏کنند؟ اما اني آکل اللحم، و اشم الطيب، و آتي النساء، فمن رغب عن سنتي فليس مني [4] . بدانيد که من هم گوشت مي‏خورم، و هم بوي خوش را استشمام مي‏نمايم و هم به زنان نزديک مي‏شوم، بنابراين هر کس که از روش من بي‏ميل شود، از من نيست. به اين ترتيب، به آن‏ها آموخت که راهي که از پيش خود برگزيده‏اند، راهي انحرافي است.

[1] تفسير المعين، ص 12. [2] کافي، ج 4، ص 24، ح 3. [3] بحارالانوار، ج 43، ص 31 به بعد؛ کتاب لئالي الاخبار و حلية المتقين (آداب معاشرت) . [4] کافي، ج 5، ص 496، ح 5؛ وسايل الشيعه، ج 14، ص 74، ح 2.