جاي فرود آمدن و استراحت کردن در طول مسافرت، خان، کاروانسرا، توقفگاه.درسفرهاي قديم، هر مرحله و بخشي را که يک فرد يا کاروان در يک روز بصورت پيادهم يپيمود، «منزل» ميگفتند.اگر سفر سواره بود، مقداري که به يک مرحله ميرسيدند و اسب را عوض ميکردند، منزل به حساب ميآمد، اين فاصله، گاهي سه فرسخ و گاهي پنج فرسخ بود.البته درباره فاصله دو منزل، نميتوان مسافت دقيقي تعيين کرد، ولي بطور متوسط، فاصله دو منزل چهار فرسخ بوده است. [1] .
بين مکه و کربلا هم منزلگاههايي بوده است که امام حسين «ع» در آنها فرود آمده يا ازآنها گذشته و در برخي از آنها شب را به صبح آورده است.منزلها برخي مشهورتر است. امام حسين «ع» و کاروان وي در همه منزلهاي بين راه، بار نميانداخت، بلکه اغلب دو منزل يکي بار ميافکند.منزلهاي بين مکه و کوفه به ترتيبي که در «مناقب» آمده، چنين است: ذات عرق، حاجز، خزيميه، ثعلبيه، شقوق، شراف، نينوا، عذيب الهجانات، کربلا. [2] ترتيب ديگري در «معجم البلدان» آمده که به اين صورت است: صفاح، ذات عرق، حاجز، خزيميه، زرود، ثعلبيه، شقوق، زباله، شراف، ذوحسم، بيضه، رهيمه، قادسيه، عذيب الهجانات، قصر بني مقاتل، نينوا، کربلا. [3] البته منزلگاههاي ديگري هم در متون تاريخي يادشده از قبيل اجاء، قطقطانه، بطن الرمه و جز اينها، که براي توضيح بيشتر درباره هر يک از منازل ياد شده، به عنوان آن در اين فرهنگ مراجعه کنيد.
اجمالي از سير حوادث طول راه در اين منزلها از اين قرار است: سيد الشهدا «ع»، پس از خروج از مکه به سوي عراق، در منزلگاه ذات عرق در برخورد با بشر بن غالب، از اوضاع کوفه با خبر شد، در منزل حاجز و بطن الرمه، قيس بن مسهر صيداوي را همراه با نامهاي بهسوي کوفيان فرستاد، در منزل زرود، با زهير بن قين ملاقات کرد و او را به پيوستن به خويش فرا خواند، در منزل ثعلبيه، از شهادت مسلم و هاني در کوفه آگاه شد.در منزل زباله، با فرستاده عمر سعد ديدار کرد، در منزل شراف، با سپاه حر برخورد نمود و خطبه خواند، در منزلگاه بيضه، با خطبهاي امويان را معرفي کرد و در منزل ذي حسم، در سخنراني خويش، بي وفايي و ناپايداري دنيا را ترسيم نمود.روز اول ماه محرم، در منزلگاه قصر بني مقاتل فرود آمد و پس از آن در سخني از شهادت خويش خبر داد و روز دوم محرم وارد سرزمين کربلا شد.
پس از شهادت امام «ع» و انتقال اسراي اهل بيت به کوفه، آنان را از کوفه به شام حرکت دادند، پيمودن اين مسير طولاني روي شترهاي بي محمل و با بدرفتاري ماموران و نيز غل و زنجير بر گردن امام سجاد «ع» از مصائب اسراي خاندان پيامبر بود.اين مسافت نيز منزلگاههايي داشت که اهل بيت «ع» از آنها عبور داده شدند تا به دمشق رسيدند، نام منازل کوفه تا دمشق از اين قرار است: تکريت، موصل، حران، دعوات، قنسرين، سيبور، حمص، بعلبک، حماة، حلب، نصيبين، عسقلان، دير قسيس و دير راهب.در يکي از منابع، خطسير اسرا از کوفه به شام اينچنين آمده است: کنار شط فرات، تکريت، وادي نخله، مرشاد، حران، نصيبين، موصل، حلب، دير نصراني، عسقلان، بعلبک، شام. [4] نام منازل ميان کوفه تاشام به اين صورت نيز نقل شده است: قادسيه، تکريت، موصل، تلعفر، دير عمروه، صليا، وادي نخله، ارمينا، لينا، کحيل، جهينه، نصيبين، دعوات، کفر طاب، سيپور، معرة النعمان، شيزر، حماة، بعلبک، عسقلان. [5] با پخش خبر شهادت امام حسين در کربلا در ميان اقوام و طوايف، عکس العملهاي گوناگون و اعتراض آميزي در مناطق مختلف نقل شده است. بويژه در منزلگاههاي کوفه تا شام، حتي ساکنان دهکدههاي مسيحي نشين گاهي با ورود نيزه داراني که سرهاي شهدا را حمل ميکردند به آبادي يا قلعه خويش مخالفت ميکردند و راه نميدادند. [6] .
|