نام يکي از شهرهاي مهم عراق، که مرکز هواداران اهل بيت‏ «ع‏» و «مغرس شيعه‏» بوده‏است و علي‏ «ع‏» آنجا را بعنوان پايگاه حکومت ‏خويش قرار داد.شهري است با فضيلت که‏احاديث متعددي در فضيلت آن نقل شده و طبق حديث امام صادق‏ «ع‏»، حرم امام علي بن‏ابي طالب عليه السلام است و «طور سينين‏» در قرآن، به آن تفسير شده است. [1] اين شهر، درغرب نهر فرات بنا شده و بناي آن در زمان عمر بن خطاب و پس از فتح قادسيه به دست ‏سعد بن ابي وقاص بود و در سالهاي بعد شکوفاتر شد.پيشتر به آن‏ «کوفان‏» هم گفته ‏مي‏شد.ريشه لغوي آن، به معناي گردآمدن است، چون بناي شهر دايره‏وار بوده، کوفه نام‏ نهاده شد.کوفه به معناي شنزار سرخ هم آمده است. [2] . اين شهر، پس از فتح سرزمين عراق به دست مسلمانان صدر اسلام، مرکز و پايگاهي‏ نظامي براي نيروهاي مسلمان شد تا از آنجا به سوي شرق حرکت کنند و در طول تاريخ، موقعيت‏سياسي و نظامي ويژه‏اي يافت.به آن‏ «کوفة الجند» هم مي‏گفتند.در نزديکي ‏کوفه، «کربلا» محل زيست گروهي اندک بود که به کار کشاورزي در منطقه نزديک به آب ‏مي‏پرداختند. [3] . پس از امتناع امام حسين‏ «ع‏» از بيعت با يزيد و حرکت به سوي مکه، سران شيعه در کوفه نامه‏هاي دعوت به امام نوشتند.حضرت، مسلم بن عقيل را به نمايندگي به کوفه‏ فرستاد.کوفيان انقلابي با مسلم بيعت کردند ولي با آمدن ابن زياد، اوضاع عوض شد و نگذاشتند امام به کوفه برسد.کوفه آن روز، از بافت‏ خاصي ترکيب يافته بود و مردم آن‏يکدست نبودند.هم هواداران اهل بيت و علاقه‏مندان به علي‏ «ع‏» و فرزندان او در کوفه ‏مي‏زيستند، هم گروههايي که تفکر خوارج را داشتند، يا هواداران بني‏اميه در کوفه بودند. روحيه فرصت‏طلبي، تبعيت از زور، زودباوري و تاثيرپذيري از شايعات و تبليغات، از ويژگيهاي ديگر جامعه کوفه بود.پولدارترين افراد هم که نبض مالي شهر را در دست‏ داشتند، همچون اشعث بن قيس، عمرو بن حريث، شبث بن ربعي از بازوان اصلي ابن زياد محسوب مي‏شدند. شهري با عناصر مختلف و ساکنان ناهمگون و ناهمدل و اغلب مهاجر به آن شهر تازه تاسيس، سبب شده بود که ثبات سياسي نداشته باشد و همواره دستخوش ‏امواج گردد.روح قبايلي و تعصبهاي طايفگي در اقوام ساکن کوفه شديد بود و ابن زياد، با تحت ‏سلطه گرفتن بزرگان قبايل و عشاير، براحتي توانسته بود اوضاع شهر را در کنترل‏ خويش در آورد.اين بود که آن همه دعوت و بيعت، کارساز نشد و هزاران دست بيعتگر، در برابر طوفان‏ «ابن زياد»، از هم گسيخت و حسين‏ «ع‏» تنها ماند. حادثه کربلا در نزديکي اين شهر اتفاق افتاد و سپاه يزيدي عموما از اين شهر براي‏ جنگ با حسين‏ «ع‏» آمدند.پس از عاشورا نيز، اسراي اهل بيت وارد اين شهر شدند و زينب کبري‏ «ع‏» آنجا خطبه خواند و شادي کوفيان را به عزا مبدل ساخت.نهضت توابين به‏ رهبري سليمان بن صرد و نيز قيام مختار در همين شهر به وقوع پيوست.مردم کوفه، همانگونه که در رکاب علي‏ «ع‏» در جنگ جمل و صفين شرکت داشتند، همواره در فعاليتهاي ضد اموي حضور چشمگير داشتند. اين شهر در تاريخ اسلام، همواره ‏دستخوش امواج سياسي، انقلابها، حوادث و آشوبها بوده است. حجر بن عدي، با اصحاب‏ پاکبازش در کوفه قيام کرد و به شهادت رسيد.عمرو بن حمق خزاعي، در کوفه شهيد شد. ميثم تمار به دستور ابن زياد، در کوفه به دار آويخته شد.رشيد هجري نيز که از ياران‏ خالص علي‏ «ع‏» بود، در آنجا به شهادت رسيد.جنايات و فجايع‏ «حجاج بن يوسف ثقفي‏» و کشتارهايش از شيعيان آل علي در کوفه بود، که کساني همچون قنبر، کميل، سعيد بن‏جبير و... به دست او به شهادت رسيدند.خروج زيد بن علي بن الحسين‏ «ع‏» و شهادتش در «کناسه‏»، در اين شهر بود.قيامهاي سادات طباطبايي در نيمه قرن دوم هجري، قيام ابن ‏طباطباي علوي، خروج ابي السرايا در زمان مامون، شورشهاي قرمطيان و... همه در اين‏شهر اتفاق افتاده است. قبر بزرگاني چون کميل، خباب بن ارت، اخنف بن قيس، سهل بن‏حنيف انصاري و بسياري ديگر در اين شهر است. [4] . در اين شهر، «مسجد کوفه‏» از عظيمترين و مقدسترين مساجد و قطعه‏هاي روي زمين‏است.محل مسجد کوفه، بنا به روايات، خانه آدم و نوح، مصلاي ابراهيم و مصلاي ‏حضرت مهدي‏ «ع‏» و محل عصاي موسي و شجره يقطين و خاتم سليمان است و جايي ‏است که کشتي نوح از آنجا جريان يافته و قبور انبياء و مرسلين و اوصياء است و در مسجد کوفه، «دکة القضاء»، محل قضاوتهاي امير المؤمنين قرار دارد.امام صادق‏ «ع‏» درباره آن‏ فرموده است: «... تربة تحبنا و نحبه، اللهم ارم من رماها و عاد من عاداها» [5] کوفه تربتي است ‏که ما را دوست دارد، ما نيز آن را دوست داريم، خدايا هر که سوء قصد به آن کند به تيربلايش بزن و هر که با آن دشمني کند، دشمنش باش.