والي کوفه در زمان حادثه عاشورا، که شهادت امام حسين‏ «ع‏» و يارانش به دستور او انجام گرفت.ابن زياد را «ابن مرجانه‏» هم مي‏گويند، زيرا نام مادرش کنيزي زناکار ومجوسي به نام‏ «مرجانه‏» بود.در کوفه پس از عاشورا که اسراي اهل بيت را وارد دار الاماره‏ کردند، حضرت زينب‏ «ع‏» در خطاب به ابن زياد، او را «يابن مرجانه‏» خواند و اين اشاره به ‏نسبت ناپاک او بود و رسوا گر حاکم مغرور کوفه.او از سرداران مشهور اموي بود که درسال 54 هجري از طرف معاويه به حکومت‏ خراسان منصوب شد.در سال 56 از آنجا معزول و به حکمراني بصره منصوب گشت.پس از مرگ معاويه و روي کار آمدن يزيد، وقتي نهضت مسلم بن عقيل در کوفه آغاز شد، با حفظ سمت، والي کوفه نيز شد و اوضاع‏ را تحت کنترل در آورد و مسلم بن عقيل را به شهادت رساند. پس از حرکت امام حسين‏ «ع‏» از مکه به سوي عراق، وي عمر سعد را با لشکري گسيل‏ داشت تا با آن حضرت بجنگد يا او را به بيعت با يزيد وا دارد.فرمان کشتن سيد الشهدا و يارانش و اسير گرفتن اهل بيت او را به عمر سعد (که فرمانده سپاه کوفه در کربلا بود) داد. [1] ابن زياد، پس از مرگ يزيد، ادعاي خلافت کرد و اهل بصره و کوفه را به بيعت فراخواند، ولي کوفيان دعوتگران او را از شهر بيرون کردند، وي سپس از بيم انتقام فراري شد و مدتي ‏به شام رفت، همزمان با نهضت توابين، ماموريت‏ سرکوب توابين را يافت [2] در سال 65هجري با لشکري به جنگ سليمان بن صرد رفت و در عين الورده با او درگير شد.سرانجام‏ در يکي از درگيريها با سپاه مختار، در سال 67 هجري خودش و جمعي از همراهانش‏ کشته شدند و باقي سپاهيانش پراکنده گشتند.سر ابن زياد را نزد مختار بردند.مختار هم آن‏سر را نزد محمد حنفيه و امام سجاد «ع‏» فرستاد.برخي هم گفته‏اند که سر را پيش عبدالله ‏زبير فرستاد [3] . وي از کساني است که در زيارت عاشورا، مورد لعن قرار گرفته است: «لعن الله ابن‏مرجانة‏» و «العن عبيد الله بن زياد و ابن مرجانة‏».