۞ امام علی (ع) می فرماید:
امام صادق عليه السلام فرمود: مسلمان برادر مسلمان اسـت بـه او ظلم نمى كند و وی را خوار نمى سازد و غیبت وی را نمى كند و وی را فریب نمى دهد و محروم نمى كند. ‌وسائل الشيعه 8: 597 ‌

موقعیت شما : صفحه اصلی » تفسیر مهرج1
  • شناسه : 2874
  • 20 می 2021 - 20:17
  • 85 بازدید
  • ارسال توسط :
  • نویسنده : تفسیر رضوان
  • منبع : حوزه علمیه اصفهان
پژوهش های تفسیری سوره مبارکه بقره آیه ۳۰
پژوهش های تفسیری آیه سی ام سوره بقره

پژوهش های تفسیری سوره مبارکه بقره آیه ۳۰

پژوهش های تفسیری آیه سی ام سوره بقره تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان موضوع :  جایگاه بلند انسان در زمین و پرسش فرشتگان فسادگری انسان و عبادتگری فرشتگان و پاسخ اجمالی خداوند ۳۰. وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَهِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ‏ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ […]

پژوهش های تفسیری آیه سی ام سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع :  جایگاه بلند انسان در زمین و پرسش فرشتگان

فسادگری انسان و عبادتگری فرشتگان و پاسخ اجمالی خداوند

http://bayanbox.ir/view/7348000871258179768/hadith-line.png

۳۰. وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَهِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ‏ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ‏

 (و یاد کن) هنگامى را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: «در حقیقت من در زمین، جانشینى [/ نماینده‏اى‏] قرار مى‏دهم.» (فرشتگان) گفتند: «آیا در آن کسى را قرار مى‏دهى که در آن فساد کند و خون‏ها بریزد؟ در حالى که ما به ستایش تو تنزیه مى‏گوییم، و تو را پاک مى‏شماریم.» (پروردگار) گفت: «در واقع من آنچه را که [شما] نمى‏دانید، مى‏دانم.»

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

۱) نکته اوّل

در آیه ‏ى فوق و آیات‏ بعد، ماجراى گفت‏ وگوى پروردگار با فرشتگان و آدم بیان شده است؛ خلاصه‏ ى داستان این است که:
خدا موجوداتى به نام فرشته آفریده بود که به عبادت او مشغول بودند، سپس موجود دیگرى به نام انسان آفرید تا او را جانشین خود در زمین گرداند و جایگاه علمى او را به فرشتگان نشان داد و آنان در برابر او کرنش کردند.

۲) نکته دوم

در مورد گفت‏ وگوى خدا با فرشتگان چند نکته ‏ى مهم وجود دارد:

اول آن‏که این ماجرا حقیقى است و به صورت خاص و متناسب با ظرف وجودى آنان اتفاق افتاده است و داستانى خیالى یا غیر واقعى نیست.
دوم آن‏که شخص آدم علیه السلام در این ماجرا نماینده و الگوى بشریت است، پس، مثلًا کرنش فرشتگان در برابر او به معناى کرنش همه‏ ى فرشتگان در برابر انسانیت است؛ از این رو، این ماجرا یک نمونه و الگوست.

۳) نکته سوّم

واژه ‏ى «خَلِیفَهً» به معناى جانشین است «۱» و در این‏جا مقصود جانشینى انسان براى خدا در زمین است، یعنى انسان‏هاى شایسته نماینده‏ و جلوه و الگو و حجّت خدا در زمین هستند. «۱»

__________________________________________________
(۱) واژه ‏ى «خَلِیفَهً» از ریشه‏ ى «خَلْف» به معناى پشت و بعد هر چیزى است؛ از این رو، خلیفه، جانشین و نماینده ‏ى دیگرى است و بعد از او مى‏آید

۴) نکته چهارم

انسان همواره در وجود خود این حقیقت را احساس مى‏ کند که جانشین و خلیفه‏ ى خدا در زمین است و این مطلب عامل حرکت و تلاش او در جهت کمال و مسیر الهى مى‏شود. «۲» آرى ، اعلام این جانشینى به انسان، مى‏ تواند تغییرات مثبتى را در زندگى و روحیات او ایجاد کند و احساس مسئولیت او را بیش‏تر سازد و توجه به این مقام الهى و کرامت انسانى، در تربیت اخلاقى انسان بسیار مؤثر است.

تو شاه تخت وجودى چه جاى توست این‏جا

خلیفه زاده‏ ى گلشن نشین و در خاشاک؟

۵) نکته پنجم

فرشتگان از کجا متوجه شدند که انسان خون‏ریز و فسادگر است؟

فرشتگان مى‏ دانستند که انسان در زمین مادى قرار داده مى‏ شود و ماده به خاطر محدودیتى که دارد محل نزاع و تزاحم است پس موجب فساد و خونریزى مى‏ شود؛ یا از سوابق مخلوقات قبلى که در زمین مى ‏زیستند به این مطلب پى بردند و یا این‏که خدا فرشتگان را از سرنوشت و آینده ‏ى انسان‏ها با خبر ساخت.

۶) نکته ششم

فرشتگان سه ویژگى براى خودشان برشمردند:

الف) اهل تسبیح «۳» هستند، یعنى خدا را از هرگونه نقص منزّه مى‏ شمارند.
ب  ) اهل حمد و ستایش خدا هستند.
ج  ) اهل تقدیس هستند، یعنى خدا را پاک و مقدّس مى‏ شمارند، یا این‏که خود و جامعه و زمین را از فساد و فسادگران پاک مى ‏سازند.
«۱»

__________________________________________________
(۱). برخى مفسران احتمال داده ‏اند که مقصود جانشینى انسان به جاى انسان‏ها یا موجودات دیگر یا فرشتگانى باشد که قبلًا در زمین سکونت داشتند، ولى احتمال بالا با ظاهر آیات‏ سازگارتر است (تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۱۷۲) و در برخى احادیث نیز بدان اشاره شده است (ر. ک: تفیسر المیزان، ج ۱، ص ۱۲۱)
(۲) ر. ک: من وحى القرآن، ص ۱۶۵
(۳) واژه‏ى «نُسَبِّحُ» از ریشه‏ ى «سَبح» به معناى حرکت سریع در آب یا هواست (شناکردن). تسبیح‏گو، با منزّه دانستن خدا از هر گونه عیب و نقص، به سرعت در مسیر عبادت او حرکت مى‏کند

۷) نکته هفتم

فرشتگان دریافته بودند که هدف آفرینش انسان عبادت است، از این رو ، گفتند ما اهل عبادت هستیم و اهل فساد و خون‏ریزى هم نیستیم، در حالى که برخى انسان‏ها نه تنها عبادت نمى‏ کنند، اهل فساد و خون‏ریزى نیز هستند، پس ما فرشتگان براى جانشینى خدا سزاوارتریم.

۸) نکته هشتم

خداى متعال دو پاسخ اجمالى و تفصیلى به فرشتگان داد که پاسخ تفصیلى در آیات‏ بعد مى ‏آید، اما پاسخ اجمالى آن بود که «خدا چیزهایى مى‏ داند که شما نمى ‏دانید.» او مى ‏داند که از نسل این انسان افرادى هم‏چون نوح علیه السلام، ابراهیم علیه السلام، موسى علیه السلام، عیسى علیه السلام و محمد صلى الله علیه و آله و اهل بیت او علیهم السلام به وجود خواهند آمد که گل‏هاى سرسبد آفرینش‏ اند و افرادى در بین انسان‏ها تربیت مى‏ شوند که عاشقانه خدا را مى‏ پرستند و جان و مال خود را در راه او فدا مى کنند و یک ساعت تفکر آنان با سال‏ها عبادت فرشتگان برابرى مى‏کند.
او مى‏ دانست که عبادت فرشتگان در برابر عبادت انسان‏ها ارزش کم‏ترى دارد؛ چرا که فرشتگان شهوت و خشم ندارند و تحت تأثیر وسوسه‏ هاى شیطانى قرار نمى‏ گیرند و معصوم و فرمان‏بردار هستند، اما انسان‏ها در محاصره‏ى شهوات و شیطان هستند، پس اگر در این مبارزه پیروز شوند و به عبادت و بندگى خدا روى آورند ارزش بیش‏ترى دارد. آرى، اطاعت این موجودات طوفان زده کجا و عبادت آن ساحل ‏نشینان سبک‏بار کجا؟!

۹) نکته نهم

خدا، خود، انسان را از میان موجودات برگزیده و به مقام خلیفه اللّهى نصب کرده است و این افتخار بزرگى براى انسان است و باید ارزش آن را درک نماید و به نحوى زندگى کند و مسیرى را برود که برتر از فرشتگان گردد تا سپاس این نعمت و لطف الهى را به جاى آورده باشد.

__________________________________________________
(۱). در مورد «نُقَدِّسُ لَکَ» دو تفسیر شده است که کلمه‏ى «لَکَ» شاهد تفسیر دوم است‏

۱۰) نکته دهم

خدا مى‏ دانسته که برخى انسان‏ها ممکن است به فساد و خون‏ریزى بپردازند ولى با این حال مجموع انسان‏ها را بر مجموع فرشتگان ترجیح داد؛ چرا که در میان این انسان‏ها افرادى پرورش مى‏یابند که شایسته‏ى مقام خلافت اللهى هستند، پس ارزش آن همه خسارت را دارد.
آرى، باغبانى که باغچه ‏ى گل پرورش مى ‏دهد، مى ‏داند که علف‏هاى هرز و زیان ‏آور نیز از آب و خاک و هواى باغچه استفاده و رشد مى‏ کنند، ولى هدف او گل‏هاى زیبا و خوش‏بوست؛ از این رو، وجود برخى علف‏هاى هرز را نیز تا مدّتى تحمّل مى‏کند.

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

۱) شما به مقام جانشینى و نمایندگى خدا در زمین انتخاب شده ‏اید (پس ارزش و جایگاه خود را پاس بدارید).
۲) به دیگران فرصت آزاداندیشى، اظهار نظر و گفت‏وگوى حق‏ طلبانه بدهید.
۳) خدا انسان را بر فرشتگان ترجیح داده و برگزیده است (پس مقام انسان از فرشته برتر است).
۴) خدا از فسادگرى و خون‏ریزى برخى انسان‏ها اطلاع دارد، ولى به خاطر امتیازات ارزشمندى که در وجود انسان‏ها مى‏ بیند، آنها را بر موجودات دیگر ترجیح مى‏ دهد.
۵) عبادت تنها معیار برترى موجودات نیست، بلکه علم نیز از معیارهاى برترى است. «۱»
__________________________________________________
(۱). با استفاده از آیات‏ بعد، این نکته به دست مى ‏آید

                        تفسیر قرآن مهر، ج‏۱، ص: ۲۲۳

Visits: 1

برچسب ها

این مطلب بدون برچسب می باشد.

پاسخ دادن

ایمیل شما منتشر نمی شود. فیلدهای ضروری را کامل کنید. *

*

New Page 1