از صبر و نماز یارى بخواهید، و یقیناً این کار جز بر فروتنان، گران و دشوار است. (۴۵) آنان که یقین دارند [در نهایت] دیدار کننده پروردگارشان خواهند بود، و قطعاً به سوى او بازمىگردند. (۴۶) اى بنىاسرائیل! نعمت هاى مرا که به شما عطا کردم و اینکه شما را بر جهانیانِ [زمانِ خودتان] برترى دادم، یاد کنید، (۴۷)
از صبر و نماز یارى بخواهید، و یقیناً این کار جز بر فروتنان، گران و دشوار است. (۴۵) آنان که یقین دارند [در نهایت] دیدار کننده پروردگارشان خواهند بود، و قطعاً به سوى او بازمىگردند. (۴۶) اى بنىاسرائیل! نعمت هاى مرا که به شما عطا کردم و اینکه شما را بر جهانیانِ [زمانِ خودتان] برترى دادم، یاد کنید، (۴۷)
در بحث شفاعت اشکالاتی متصور است در ما نحن نسبت به اینکه آیا شفاعت در قرآن ، روایات و در دین آمده صحیح می باشد یا خیر ؟ و منشأ اشکالات را گفتیم که مستشکلین توجه به این نداشتند که شفاعت هم چارچوب خاص خودش را دارد .
اشکال چهارم
لذا در اشکال چهارم عده ای فرموده اند که این شفاعت تناقض پیدا میکند با غرض مهمی که در دین انبیاء دنبال میکردند و خداوند بر او صحه گذاشته پس غرض مهم در دین و دین داری بندگی خداوند می باشد یعنی همه انبیاء آمده اند تا مردم را به سمت و سوی بندگی خداوند سوق دهند و همه ی آنها را به سرسپردگی ذات احدیت بکشانند لذا بندگی خداوند و عبودیت غرض مهم دین می باشند بعد بحث شفاعت که مطرح میشود مردم کوتاهی می کنند در بندگی خود و رو به گناه و معصیت می آورند و از بندگی خداوند خارج می شوند یا به بیان دیگر از غرض مهم دین خارج می شوند بنابراین شفاعت غرض مهم دین را نقض می کند،به طوری که جرأت پیدا میکنند به وسیله شفاعت و با امید به اینکه شفاعت در دین می باشد جرأت پیدا می کنند که معصیت کنند .
مبحث اصولی تجرّی
بحثی در اصول فقه داشتیم به نام تجری که در مقابلش انقیاد بود لذا اگر کسی متجری شد و از سر تجری گناهی مرتکب شد هم عقوبت دارد و هم مورد مذمت عام و خاص قرار می گیرد و اگر کسی مایعی را به قصد اینکه خمر می باشد بنوشد بعد کاشف به عمل آید که مایع درون ظرف سرکه می باشد ، آیا این فردی که تجری و جرئت پیدا کرده بر آنچه که خداوند فرموده ضد او عمل کند ،عقوبت دارد یا خیر؟ آنچه که مسلم بود این است که بخاطر اینکه سریره باطنی شخص کشف میشود که خبیث می باشد لذا مذمت فاعلی را دارد ،اما اینکه آیا عقوبت دارد یا خیر مورد بحث می باشد .
انقیاد نقطه مقابل تجری
در برابر تجری کسی که منقاد بود ،یعنی کسی که به دنبال این بود که اطاعت خدا را به جا اورد و اطاعت مولا را در حالی که نگهبانی و حراست میکرد از جان مولای خویش لکن کسی وارد شد منقاداً و از باب انقیاد شمشیر کشید به دفاع و صیانت از جان مولا و او را کشت در حالی که آن شخص فرزند مولا می باشد ، آیا از این باب عقوبت دارد یا خیر ؟ یا از باب انقیاد چون به دنبال این بوده است که امتثال امر مولا را به جا اورد و رضایت او را کسب کند آیا مذمت می شود و عقوبت دارد؟ خیر مذمت نمی شود عقوبت هم ندارد اما در بحث تجری گفتند که آیا متجری فقط مذمت فاعلی دارد چون کشف از خباثت فاعلی میشود یا عقوبت ندارد؟
محبت و اطاعت واقعی
در ما نحن انچه که مورد اهمیت می باشد این است که شفاعتی که مورد بحث قرار می گیرد این نیست که هر کسی جرئت بر ارتکاب گناه داشته باشد یا مانند آنچه که مبتلای مردم می باشد می گویند آن کسی که بر امام حسین علیه السلام گریه کند ،هر گناهی داشته باشد او را می بخشند لذا محبت امام حسین علیه السلام و اهل بیت صلوات الله علیهم از بین می برد گناهان را لکن همه ی اینها باید در راستای بندگی خداوند باشد لذا آن محبتی که در روایات وارد شده و از او بحث شده و آن گریه ای که از آن بحث شده ،گریه واقعی و با محبت واقعی می باشد و محبت واقعی نیز بدون اطاعت معنایی ندارد بنابر این نمی شود شما محب اهل بیت علیهم السلام باشید آنوقت اطاعت آنها را نکنید لذا فرمود:«قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ»۱ یعنی اگر شما صدق گفتار دارید که محب خداوند هستید باید تبعیت از من که پیامبر هستم را به جا اورید و اگر تبعیت من را به جا آوردید و قدم به قدم به دنبال پیامبر پیروی نمودید آنوقت خداوند هم محب شما میشود یعنی محبوب خداوند می شوید لکن مگر می شود کسی محب باشد ولی اطاعت نکند؟ اگر امتثال امر تبعیت را نکرد و«فَاتَّبِعُونِی» را انجام نداد معنا ندارد که «یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ» باشد.
تناسب و حبّ طرفینی
آنچه که در این واژه مسلم می باشد این است که حب طرفینی و از دو طرف می باشد یعنی اگر حب جایی باشد هر محبوبی محب هم می باشد و هر محبی نیز محبوب میشود و حاصل نخواهد شد الا به اطاعت لذا اول باید مطیع شوید و هر وقت که مطیع شدید به دنبالش مقاماتی را کسب می کنید که بالاخره می رسید به حب و وقتی به حب رسیدید هم محبوب هستید هم محب لذا اگر کسی محب اهل بیت علیهم السلام بود نه اینکه محب اهل بیت فقط از باب احساسات ظاهری گفته می شود و شما اشکی میریزید در واقع ولی از طرف دیگر نماز و اطاعت خداوند و حق الناس را زیر پا له کنید! اینگونه محب نمی‌شوید ،ان کسی که حب اهل بیت علیهم السلام در وجود او می باشد ،اطاعت هم به دنبالش می باشد در ما نحن اگر کسی به دنبال شفاعت امید وار می شود به اینکه اگر نقصان و مشکلی مرتکب شده و نتوانسته به درستی عمل کن و به طور کامل نتوانسته رضایت حق را کسب کند اما صالحیتی برای خودش ایجاد نموده و تناسبی بین خودش و کسانی که میخواهند او را شفاعت کنند وجود دارد و نیز تناسبی بین خودش و خداوند نیز می باشد ،اگر اینطور شد شفاعت برای او متصور می باشد.
خلاصه اشکال
لذا اشکالی که مطرح می کنند مرحوم علامه طباطبایی بیان فرموده که عده ای فرموده اند که شفاعت از بندگان خداوند و تبلیغ انبیاء که چنین وعده ای را بدهند مردم جرأت پیدا میکنند گناهی مرتکب شوند چون می گویند اولیاء و انبیاء شفاعت می کنند.
پاسخ اشکال
جواب نقضی
درقران کریم خداوند متعال می فرماید :«إِنَّ اللَّهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِکَ لِمَنْ یَشَآءُ ۚ وَمَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَىٰٓ إِثْمًا عَظِیمًا»۲ آن چیزی که مسلم است ،خداوند متعال شرک را نمی بخشد یعنی از شرک مواظب باید باشیم که متلبس نشویم و الا مورد غفران حضرت حق قرار نمیگیریم لذا آیه با جمله اسمیه و با «إِنَّ» تحقیقیه اغاز شده که بسیار مورد تاکید گرفته ؛ «لَا یَغْفِرُ» فعل مضارع منفی که یعنی هیچ وقت نمی بخشد کسی را که به خداوند شرک بورزد ولی در حالی می باشد که پایین تر از آن یعنی غیر از شرک ،گناهان دیگر قابل بخشش می باشد لذا یکی از موارد غفران الهی شفاعت می باشد بلکه از مصادیق شفاعت می باشد بنابراین ، این آیه نقض میکند اینکه اگر کسی متوجه بحث شفاعت شود جرأت پیدا میکند که گناه مرتکب شود .
پاسخ حلّی به شفاعت
وعده شفاعت زمانی موجب جرأت و معصیت می شود که نسبت به یک گناه مشخص گفته شود و به مردم بگویند نسبت به گناه مشخصی اگر مرتکب شدید نگران نباشید ،مورد شفاعت قرار میگیرید در حالی که هیچ موردی از معاصی اینطور نیست که در روایات ،سیره بزرگان یا در دین و عرف مشخص شده باشد که بگویند این مورد گناه شما مرتکب شوید که مورد شفاعت قرار می گیرید اگر به فرض محال بر معصیت خاصی بیان شد که بندگان خدا آن را انجام دادند مورد شفاعت قرار می گیرند ، آن زمان مردم متجری می شوند اما اینکه به طور کلی و سر بسته گفته میشود اینطور نیست .
عصیان و گناه
آنچه که مورد شفاعت به طور کلی قرار می گیرد از آنچه که کلا بر می آید از ادله نقلیه و عقلیه که گناهی مورد غفران قرار می گیرد که تعمد و تجری بر آن گناه نباشد و اگر کسی جرات و تجری بر انجام گناه مسلمی که به آن عصیان و معصیت گویند ،مرتکب شود به راحتی مورد شفاعت و غفران قرار نمی گیرد .
معنای معصیت
معصیت کردن یعنی علما و عامدا و متعمدا شما مرتکب گناه شوید یا واجبی را می دانی که مورد امر خداوند قرار گرفته و عمدا با قصد آن را مرتکب می شوید که انجام نمی‌دهید و واجب را ترک می کنید یا برعکس یک حرامی را می‌دانید که حرام می باشد و متعمدا همراه با علم به اینکه گناه می باشد آن را مرتکب می شوید مسلما چنین گناهانی به راحتی مورد غفران قرار نمی‌گیرند الا به توبه واقعی لذا به دنبال عصیان توبه نمودی اما باز هم دلچسب و واقعی نبوده ممکن است باز مورد شفاعت قرار بگیرد اما شما گناهی را متعمدا و عالما انجام دادی و گناه مرتکب شدی به اینکه به راحتی مورد شفاعت قرار بگیرید ،هیچ وقت اینطور نیست .
عصیان عمدی
در عرف جامعه نیز آنهایی که میانجی گری میکردند بین موالی و خطاکاران به این بوده که اینها سهوا گناهی را مرتکب شده اند نه اینکه به صورت متجری و عامدا گناهی را انجام داده باشد بنابر این عند الله هم همینطور می باشد اگر کسی گناهی را عامدا و به صورت تجری مرتکب شده باشد و بعد بدون اینکه توبه کند و اظهار پشیمانی و بدون اینکه در راستای بندگی خداوند قرار گرفته باشد مورد شفاعت قرار نمیگیرد و مسلما در شفاعت باید تناسب وجود داشته باشد وگرنه نمی توانند زوجیت پیدا کنند و لذا کلمه «شفع»هم همین معنا را میدهد اصلا مناسبتی که وضع کرده اند برای همین است که باید بین دو چیزی که شفاعت می شود تناسب باشد و الا شفاعت نمی شود .
