و برخى از مردم به جاى خدا معبودهایى انتخاب مىکنند که آنها را آن گونه که سزاوار است خدا را دوست داشت، دوست مىدارند؛ ولى آنان که ایمان آوردهاند، محبت و عشقشان به خدا بیشتر و قوىتر است. و اگر کسانى که [با انتخاب معبودهاى باطل] ستم روا داشتند، هنگامى که عذاب را ببینند، بىتردید بفهمند که همه قدرت ویژه خداست [و معبودهاى باطل، هیچ و پوچاند] و خدا سخت کیفر است. (۱۶۵)(همان) هنگام، کسانى که پیروى شدهاند، از پیروانِ خود، بى تعهد مى شوند؛ و عذاب را مشاهده مى کنند؛ و پیوندها از میانشان بریده مى شود. ۱۶۶
تفسیر سوره مبارکه بقره – آیه ۱۶۶
واکنش ستمکاران و پیروان آنان در رستاخیز و بیزارى آنان از همدیگر و حسرتزدگى و فرجام عذاب آلودشان
و برخى از مردم به جاى خدا معبودهایى انتخاب مىکنند که آنها را آن گونه که سزاوار است خدا را دوست داشت، دوست مىدارند؛ ولى آنان که ایمان آوردهاند، محبت و عشقشان به خدا بیشتر و قوىتر است. و اگر کسانى که [با انتخاب معبودهاى باطل] ستم روا داشتند، هنگامى که عذاب را ببینند، بىتردید بفهمند که همه قدرت ویژه خداست [و معبودهاى باطل، هیچ و پوچاند] و خدا سخت کیفر است. (۱۶۵)(همان) هنگام، کسانى که پیروى شدهاند، از پیروانِ خود، بى تعهد مى شوند؛ و عذاب را مشاهده مى کنند؛ و پیوندها از میانشان بریده مى شود. ۱۶۶
شیاطین، ظالمان و کسانی که رییس ضلالت، ظلم و ستمگری هستند از کسانی که تبعیت کردند بیزاری می‌جویند «إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا» یعنی کسانی متبوع و رییس و مورد تمجید برخی بودند از توابع خود بیزاری می‌جویند و می‌گویند ما اگر می‌دانستیم در همان دنیا از شما بیزاری می‌جستیم .
معنای برائت در اصول
نکته‌ای در بحث تبری و برائت وجود دارد که معنای لغوی کلمه برائت را اگر دقت کنید همان است که در اصول طی کردیم و ذهنیتی از آن داریم.
معنی لغوی برائت
برائت معنای رهایی هیچ گناهی نیست ، مفاسا بوده یعنیو تکلیفی وجود ندارد همان اصول عملیه که یکی از آنها برائت بوده و شک در اصل تکلیف موردتوجه باید قرار بگیرد اما اینکه در این آیه وجود دارد بحث «إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا» از باب تفعل می‌باشد یعنی معنای متابعه بوده و همه چیز بر آن است که از توابع خود بیزاری بجویند و کار به جایی برسد که به آنها بگویند ما از تو بیزار هستیم.
بیزاری شیطان از انسان
شیطان بگوید من از تو بیزار هستم «إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکَ» ۲ برخی از افراد تصور می‌کنند که بحث تملق در برابر ستمکاران و آدم‌های زورگو کار به اینجا می‌رسد که من قبلا اشاره کرده بودم که قصه فرعون که گفت من خدا هستم و اعلام کرد «أناَ رَبُّکُمْ الأعْلی» ۳ برای اینکه متملقین و تابعین احمقی داشت.
دلیل ظلم ادارات به مردم
آنها باعث شدند که فرعون ادعای خدایی کند و آن مردم نادان او را کرنش کنند در طول تاریخ بشریت همه این‌ها بوده مسلما ظالم پروران همان مظلومین هستند نمونه‌های آن اکنون در کشور ما وجود دارد تمام اداره ها به مردم ظلم می‌کردند چون آنها رشوه داده و سر کیسه‌های خود را برای آنها باز می‌کنند پس توقعات مسئولین روزبه‌روز افزایش می‌یاید.
ظالم پروری توسط مردمان
برخی از ما قصد داریم که دیگران برای ما خلاف‌هایی را انجام دهند نکته جالب آن است که افرادی که در این میان قرار دارند از هر دو طرف مورد آزار قرار می‌گیرند مردم ظالم پرور هستند چرا معاویه بن ابوسفیان بر نظام حکمت اسلامی زمان امیرالمومنین مسلط شد؟ چون مردم به دنبال او رفتند اگر از او پیروی نمی‌کردند او هیچگاه موفق نمی‌شد.
تعداد دشمنان امام حسین
امام حسین توسط سی هزار نفر لشکریان محاصره شد (عددی که در واقعه عاشورا بودند) اگر نبودند عمر سعد و شمر می‌توانستند چه کاری انجام بدهند؟ این آیه قصد دارد نکته‌ای را به ما گوشزد کند که مواظب باشید همین شیطانی که رجیم می‌باشد و قسم خورده که «لَأُغْوِیَنَّهُمْ»۴ اما اغوا حد و حدود دارد کار برخی از ما به جایی می‌رسد که شیطان از ما بیزاری می‌جوید یعنی ما از شیطان بدتر می‌شویم.
معنی حس کردن عذاب
مسلما کسانی که سردمدار ظلم هستند در این دنیا از تملق و چاپلوسی توابع خود بیزار می‌شوند در اینجا اما بحث قیامت است «إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا» ۵ چه زمانی؟ زمانی که «وَرَأَوُا الْعَذَابَ» عذاب را دیدند از رویت استفاده کرده یعنی حس می‌کنند اینکه فرمود :«فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ» ۶ یعنی می‌بیند.
اعتقاد شیطان به خالقیت خدا
فردی در جلسه‌ای می‌گفت که شیطان به خالق بودن و معبود بودن خدا اعتقادی نداشت و من فرصت رد ادعای او را نداشتم شیطان صراحتا در قرآن می‌گوید «خَلَقْتَنِی مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ»۷ پس اعتقاد داشت اما معتقد بود که جنس من از او بهتر می‌باشد به همه می‌گویی به او سجده کنند چون حسود بود.
بیداری ما در پیروی از ظلم
برخی موارد هستند که انسان به محض ورود به آن بلغ ما بلغ پیشروی می‌کند یعنی کار به جایی می‌رسد که شیطان از او بیزاری می‌جوید «إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکَ»۸ شیطان می‌گوید من از تو بیزار هستم نکات بسیار مهمی بوده و دروس اعتقادی بالایی به ما می‌دهد که ما بیدار شویم یعنی شما برای مثال بحث زندگی حضرت موسی در خانه فرعون دقت کنید با اینکه پلید بود اما به نوزاد علاقه داشت!
اثر فطرت در اعمال انسان
برای مثال اگر یک آدم مثبت به جمع معتادان بیاید همه به او احترام می‌گذارند و او را دوست دارند وجدان و فطرت انسان در اعمال او کنشی دارد که آنها صحیح هستند نکته ظریفی وجود دارد که همین فرد از ظلم او حمایت و دفاع می‌کنید روز قیامت از تو بیزاری می‌جوید مراقب باش روزی نرسد که او از تو بیزاری بجوید و بگوید من اگر می‌دانستم در همان دنیا از تو بیزاری می‌جستم.
ستمکار بودن عوامل شاه
برخی از عوامل طاغوت شاهنشاه عاری از مهر مانند کدخدا بدتر از مسئولین بودند و اگر می‌توانستند به کوچک و بزرگ رحم نمی‌کردند.
