پژوهش های تفسیری آیه هفتم سوره حمد تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان موضوع : سه خط و راه متفاوت در زندگی بشر 7) صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ راه کسانى که به آنان نعمت دادى، (همان کسانى که) بر آنان خشم نشده است و [از] گمراهان نیستند. نکته ها […]
راه کسانى که به آنان نعمت دادى، (همان کسانى که) بر آنان خشم نشده است و [از] گمراهان نیستند.
نکته ها و اشاره ها :
1) نکته اوّل
کسانى که نعمت به آنان داده شده ، چهار گروه اند«3» :
1)پیامبران
2)راستگویان
3)شهیدان
4)شایستگان
2) نکته دوّم
در مورد «گروهى که خدا بر آنان خشم دارد»، مفسران قرآن چند دیدگاه دارند:
1) گمراهان لجوج یا منافقان
برخى آنان را گمراهان لجوج یا منافقانى مى دانند که با حق دشمنى کردند و به آزار پیامبران پرداختند و مورد خشم و لعنت خدا در قرآن قرار گرفتند. «1»
2) اصرار کنندگان بر گمراهی مردم
برخى بر آن اند که مقصود ، گمراهانى هستند که اصرار بر گمراه کردن دیگران دارند.
3) یهودیان منحرف
برخى گفته اند: مقصود یهودیان منحرف هستند که به سختى در برابر اسلام ایستادند. در احادیث اهل بیت علیهم السلام نیز به این مطلب اشاره شده است. «2»
____________________________________
(1). آشنایى با قرآن، ج 2، ص 47- 48 (با تلخیص)
(2). با توجه به اینکه «صراط مستقیم» کوتاهترین راه بین دو نقطه است. آرى: «ان الراحل الیک قریب المسافه»
(3). «وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً» (سوره ى نساء، آیه ى 69)
3) نکته سوّم
در مورد «گمراهان» نیز مفسران گفته اند: مقصود، گمراهان عادى، یا گمراهانى که درصدد گمراه ساختن دیگران نباشند و یا مسیحیان هستند.
همانطور که در برخى احادیث اهلبیت علیهم السلام به معناى اخیر اشاره شده است. «3» البته ممکن است مقصود آیه هر سه معنا باشد، ولى در هر صورت یهودیان و مسیحیان از مصداقهاى آیه هستند و مفهوم آیه منحصر در آنان نیست.
4) نکته چهارم
این آیه سه خط را فرا راه انسان به تصویر مى کشد، تا انسان بتواند این مسیرها و مسافران آنها را شناسایى، و راه خویش را آگاهانه انتخاب کند؛ یا راه حق را بپوید و به نعمت الهى برسد، و یا راه باطل را برود و در برابر حق بایستد و به خشم خدا گرفتار شود و یا گمراه شود و در وادى سرگردانى بماند.
5) نکته پنجم
این آیه علاوه بر روشن کردن خطوط سه گانه ى بشریّت، به الگوها و افرادى که این راه را رفته اند اشاره مى کند تا انسان زندگىِ زیباى نمونه هایى همچون پیامبران، شهدا و شایستگان را مطالعه کند و در هر صبحگاه و شامگاه به یاد آنان باشد و در مسیر آنان گام بردارد. __________________________________________________
(1). ر. ک: سوره ى نحل، آیهى 106، سورهى فتح، آیه ى 6 و سوره ى آلعمران، آیهى 112
(2). نورالثقلین، ج 1، ص 23- 24
(3). همان
