پژوهش های تفسیری آیه سوّم سوره حمد تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان موضوع : تذکّر رحمت فراگیر و ویژه الهی الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ (همان خدایى) که گسترده مهرِ مهر ورز است. نکته ها و اشاره ها : 1) نکته اوّل ذیل آیه ى اول این سوره در مورد «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» توضیحات کافى داده شد. تکرار […]
ذیل آیه ى اول این سوره در مورد «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» توضیحات کافى داده شد. تکرار این دو واژه در اینجا، به عنوان تکمیل دلیل حمد است؛ یعنى ستایش مخصوص خداست؛ چرا که او پرورش دهنده و مهر گستر و مهر ورز است و رحمت فراگیر او بر تمام موجودات سایه افکنده و رحمت ویژه ى او بر مؤمنان جارى است و همین رحمت اوست که سزاوار سپاس و ستایش مردم است.
2) نکته دوّم
مسلمانان این دو صفت الهى را هر روز بیش از 30 بار در نمازها تکرار مى کنند تا بیاموزند که به یاد رحمت خدا باشند و بیش از هر چیز خود را با این صفات بیارایند و مظهر رحمت الهى در میان مردم گردند.
بندگان حق رحیم و بردبار
خوى حق دارند در اصلاح کار
(حافظ)
3) نکته سوّم
فایده ى تکرار ذکر و یاد خدا:
تذکّر نفس و تکرار حق، امر مطلوبى است و از این جهت در اذکار و اوراد و عبادات و مناسک (اعمال عبادى)، تکرار، مطلوب است و نکته ى اصلى آن، عادت دادن نفس و مرتاض نمودن آن است؛ پس، از تکرار، اى عزیز [ملول] مشو و بدان که تا انسان در قید اسارت نفس و شهوات آن است و سلسله هاى طولانى شهوت و غضب در گردن اوست، به هیچ یک از مقامات معنوى و روحانى نایل نمىشود. «1»
4) نکته چهارم
صفت مالکیت و پرورش دهندگى خدا همراه با قدرت اوست؛ و بیان دو صفت «الرَّحْمنِ» و «الرَّحِیمِ» بعد از آن، اشاره به آن است که خدا در همان حال که مالک و پرورش دهنده ى قدرتمندى است، نسبت به بندگان، رحیم و مهربان نیز هست.
لطف خدا بیشتر از جرم ماست
نکته ى سربسته چه دانى! خموش!
(حافظ)
5) نکته پنجم
پیامدهاى جهان شناختى و انسان شناختى رحمان و رحیم: خدا را به صفت رحمان شناختن، به معناى شناختن جهان است به عنوان مظهر تام حکمت بالغه ى الهى و نظام اتّم پروردگار؛ و در هنگام ستایش اللَّه به این صفت، انسان باید چنان دیدى داشته باشد که نظام هستى نظام خیر است، نظام رحمت است، نظام نور است؛ و شرّ، نقمت و ظلمت، امور نسبى و غیرحقیقى مىباشند …
شناخت اللَّه به این صفت (رحیم)، مستلزم آن است که انسان به مقام و موقعیت خودش در میان موجودات عالم شناخت کامل داشته باشد.
امتیازى که انسان در میان موجودات دارد این است که فرزند بالغ این جهان است؛ … از نظر عقل و خرد به آن درجه از رشد رسیده که به او گفته اند باید خودت راه را انتخاب کنى، در حالى که موجودات دیگر تحت تکفّل جبرى عوامل این عالماند …. اگر انسان راه راست و صراط مستقیم حق را بپیماید، آن وقت است که یک نوع رحمت و عنایت خاصى از ناحیه ى خدا شامل حالش مى گردد … دلش را نور بخشیده، قلبش را نیرو مى دهد و اسباب و وسایل را براى راهش مهیا مى سازد. «1» ______________________________________ (1). آشنایى با قرآن، ج 2، ص 26- 27
آموزه ها و پیام ها :
1)رحمتیفراگیر و رحمتیویژه
خدا رحمتى فراگیر براى جهانیان و رحمتى ویژه براى دوستانش دارد (از این رو او را ستایش و سپاس گویید).
2)خدای مهربان را صدا کنید
خداى شما مهربان است (و دوست دارد او را بدین صفت بشناسید و بخوانید).
