پژوهش های تفسیری آیه ۴۸ سوره بقره تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان ۴۸٫ وَ اتَّقُوا یَوْماً لا تَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئاً وَ لا یُقْبَلُ مِنْها شَفاعَهٌ وَ لا یُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ و [خودتان را] از (عذابِ) روزى حفظ کنید، که هیچ کس به جاى شخص (دیگرى) چیزى (از عذاب) […]
پژوهش های تفسیری آیه ۴۸ سوره بقره
تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان
۴۸٫ وَ اتَّقُوا یَوْماً لا تَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئاً وَ لا یُقْبَلُ مِنْها شَفاعَهٌ وَ لا یُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ
و [خودتان را] از (عذابِ) روزى حفظ کنید، که هیچ کس به جاى شخص (دیگرى) چیزى (از عذاب) کیفر نمىشود، و از او هیچ شفاعتى پذیرفته نمىشود، و هیچ عوضى از او گرفته نمىشود، و آنان یارى نمى شوند.
۱) آیات قبل و بعد از آیه ى فوق ، در مورد یهودیان است؛ از این رو برخى مفسران برآن اند که این آیه به عقاید باطل و خرافى یهود اشاره مى کند که مى پنداشتند: چون نیاکان آنها از پیامبران الهى بودند در مورد ایشان شفاعت خواهند کرد، یا مى توانند تاوان و غرامت گناهانشان را بدهند تا بخشوده شوند. حتى برخى مفسران حکایت کرده اند که یهودیان براى کفاره ى گناهانشان قربانى مى کردند. «۱» ولى قرآن کریم خط بطلان بر این عقاید خرافى آنان کشید و بیان کرد که آنان در صحنه ى رستاخیز تنها خواهند بود و شفیع و یارى نخواهند داشت و غرامت آنان پذیرفته نخواهد شد. «۲»
۲) آیه ى فوق در مورد یهودیان است، ولى یک قانون کلى را در مورد رستاخیز بیان مى کند که در آیات دیگر قرآن نیز بدان اشاره شده است «۳» و آن این که در رستاخیز ، اموال و فرزندان سودى به حال انسان ندارند و هر کس مسئول اعمال خود است.
۳) در دنیا براى نجات خلافکاران از راهکارهاى مختلفى استفاده مىشود؛ از جمله: گاهى دیگران جریمه و غرامت خلافکار را به عهده مى گیرند و مى پردازند، گاهى وساطت و شفاعت او را مى کنند و به یارىاش مى شتابند.
از این رو، برخى از منحرفان و کژاندیشان و خرافه پرستان مىپندارند در رستاخیز نیز همین گونه است، ولى در رستاخیز هیچ یک از اینها کارساز نیست و هر کس به کیفر اعمال خویش مىرسد.
(۱). المنار، ج ۱، ص ۳۰۶
(۲). تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۲۲۱- ۲۲۲
(۳). «یَوْمَ لا یَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ» (سوره ى شعراء، آیات ۸۸- ۸۹)
۴) «شفاعت» در اصل به معناى جفت کردن و ضمیمه کردن چیزى به چیزى است. «۱»
قرآن کریم در برخى آیات، مثل همین آیه، شفاعت را نفى مى کند، «۲» ولى در آیاتى دیگر شفاعت را براى خدا یا کسانى که خدا اجازه مى دهد اثبات مى کند «۳» و گاهى براى شفاعت گران شرایطى را مشخص مى سازد. «۴»
بنابراین روشن مى شود که خداوند شفاعت بدون شرط را که نوعى پارتى بازى است، نمى پذیرد، اما شفاعت مشروط که یک مکتب عالى تربیتى است، پذیرفته مىشود.
۵) شفاعت مردود آن است که شفاعت کننده با استفاده از نفوذ خویش، مجازات خلافکار را تغییر دهد و او را نجات بخشد، بدون اینکه تغییرى در شرایط شفاعت شونده حاصل شود. این شفاعت غیرعادلانه و نوعى پارتىبازى است که در مباحث مذهبى جایى ندارد.
شفاعت صحیح آن است که در اثر ارتباط با شفاعت کننده در شفاعت شونده تغییرى حاصل مىشود و وضع نامطلوبش تغییر مى کند، به طورى که شایسته ى بخشودگى مى شود. این نوع شفاعت گناهکاران را به بخشایش خداوند امیدوار مى سازد و از یأس و نا امیدى آنها جلوگیرى مى کند و زمینه ساز تغییر و اصلاح آنها مى شود.
(۱). واژه ى «شفاعت» از ریشهى «شفع» و به معناى جفت و همراه شدن است؛ یعنى همراهى با شخصى که برتر و یاور فرد ضعیفتر است
(۲). ر. ک: سورهى بقره، آیات ۴۸ و ۲۵۴ و سورهى مدثر، آیه ى ۴۸
(۳). ر. ک: سورهى سجده، آیهى ۴؛ سورهى زمر، آیه ى ۴۴؛ سورهى بقره، آیهى ۲۵۵ و سوره ى سبأ، آیه ى ۲۳
(۴). ر. ک: سوره ى انبیاء، آیهى ۲۸ و سوره ى مریم، آیه ى ۸۷
۶) شفاعت صحیح با توحید منافاتى ندارد و در راستاى اجازه و خواست خداست؛ یعنى خداى متعال به کسانى که راضى است و عهدى با آنان دارد مقام شفاعت عنایت کرده است «۱» تا در مورد کسانى که ایمان آورده و پیرو حق هستند و از خدا طلب عفو مىکنند شفاعت نمایند. همانطور که فرزندان یعقوب از پدرشان خواستند که براى گناهان آنان استغفار کند «۲» و نیز قرآن مردم را به استغفار پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله سوق مىدهد. «۳»
آموزه ها و پیامها:
۱) رستاخیز روز تنهایى و بى یاورى است.
۲) در مورد رستاخیز امیدهاى واهى نداشته باشید و به افراد و اموال خود دل نبندید.
۳) در رستاخیز هر کس مسئول کردار خویش است و راهکارى براى فرار از مجازات وجود ندارد.
۴) به یاد مشکلات رستاخیز باشید و خود نگهدارى کنید و تقوا پیشه شوید.
(۱). ر. ک: سورهى انبیاء، آیهى ۲۸ و سورهى مریم، آیهى ۸۷
(۲). سورهى یوسف، آیات ۹۸- ۹۹
(۳). سورهى نساء، آیهى ۶۴؛ بحث کاملتر را در مورد شفاعت، ذیل آیهى ۲۵۵ سورهى بقره؛ آیهى ۲۳ سورهى سبأ و آیهى ۲۸ سورهى انبیاء ببینید
تفسیر قرآن مهر، ج۱، ص: ۲۶۱
بازدیدها: 5
این مطلب بدون برچسب می باشد.
تمامی حقوق این سایت محفوظ است.