پژوهش های تفسیری آیه ۴۲ و ۴۳ سوره بقره
تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان
موضوع : سفارش درمورد پیوند با خدا و خلق و جمعگرایی و اشاره به ممنوعیت حق پوشی
۴۲٫ وَ لا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ وَ تَکْتُمُوا الْحَقَّ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ
و حق را با باطل نیامیزید؛ و حق را پنهان نکنید در حالى که شما مىدانید.
۴۳٫ وَ أَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ
و نماز را بر پا دارید، و [مالیات] زکات را بپردازید، و با رکوع کنندگان، رکوع کنید.
نکته ها و اشاره ها :
۱) نکته اوّل
انسان باید حقگرا باشد و حق را آشکار سازد، هر چند منافع زودگذر او به خطر بیفتد؛ که کتمان حق و آمیختن حق و باطل، گناه و جرم است، زیرا موجب گمراهى و به اشتباه انداختن دیگران مىشود. «۱»
حقگویى در بیان مطالب دینى و گواهى دادن در دادگاه و حق جویى در پژوهشها و ابراز حق در برابر ستمکاران، مىتواند از مصادیق مهم حقگرایى باشد.
۲) نکته دوّم
اگر آمیختن حق و باطل از سر جهل باشد جرم به شمار نمىآید؛ چون انسان ناآگاه معذور است. اما اگر کسى آگاهانه حق و باطل را بیامیزد و حقایق را کتمان کند، گناهى بزرگ انجام داده است؛ چون بر خلاف علم خود سخن گفته و دیگران را به اشتباه انداخته است. این قانون کلى شامل یهودیانى که نشانهها و صفات پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله را کتمان کردند و همه ى حقپوشان در طول تاریخ، مىشود.
__________________________________________________
(۱). واژه ى «تَلْبِسُوا» در اصل از «لبس» به معناى خلط و آمیختن است (مقاییس اللغه) و یا به معناى ستر و پوشاندن است که در این آیه، به قرینه ى حق و باطل، به معناى خلط و به اشتباه انداختن است (التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، ج ۱۰، ص ۱۶۰، ماده ى «لبس»)
۳) نکته سوّم
برپایى صلوه (نماز) «۱» نشانهى پیوند با خالق است. انسان باید نماز بگزارد و در جامعه نیز نماز را برپا دارد؛ یعنى زمینههاى گسترش فرهنگ نماز را فراهم سازد، و نماز را به طور کامل و با حضور قلب به پا دارد تا در روح و جان او تأثیر بگذارد. «۲»
۴) نکته چهارم
پرداخت مالیات زکات «۳» نوعى ارتباط با بینوایان و پیوند فرد با جامعهى انسانى است. پرداخت کامل زکات موجب آبادانى شهرها و رفع فقر مىگردد.
۵) نکته پنجم
شکل نماز در بین ملتها و ادیان متفاوت است؛ مثلًا نماز یهودیان بدون رکوع و نماز مسلمانان با رکوع است. شاید آیهى فوق به همین مطلب اشاره دارد؛ یعنى از یهودیان مىخواهد که به مسلمانان ملحق شوند و نماز را با رکوع و به صورت جماعت برگزار کنند. «۴»
۶) نکته ششم
در احادیث اسلامى در مورد نماز جماعت بسیار سفارش شده است. از امام صادق علیه السلام حکایت شده: نماز جماعت بیست و چهار درجه از نماز فردى برتر است. «۵»
آموزه ها و پیام ها :
۱) حق را ظاهر سازید که حق پوشى ممنوع است.
۲) حق را خالص بگویید (تا در اثر آمیزش حق و باطل مردم گمراه نشوند).
۳) پیوند با خدا (نماز) و امدادرسانى به مردم (زکات) از وظایف الهى شماست.
۴) در عبادت جمعگرا باشید (و نماز را به جماعت بخوانید.)
__________________________________________________
(۱). واژه ى «صلوه» در اصل به معناى دعاست، ولى در اسلام به معناى عبادت خاصى بهکار مىرود که شامل اذکار، رکوع، سجود و … است
(۲). المنار، (بیروت: دارالمعرفه، ط ۲)، ج ۲، ص ۲۹۳
(۳). واژه ى «زکوه» در اصل به معناى رشد و نموّ است، ولى در اسلام به معناى مالیات مخصوصى است که به طلا، نقره، گاو و … تعلق مىگیرد؛ و از آن جهت بدان زکات مىگویند که موجب رشد حقیقى و برکت مال مىشود
(۴). تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۲۰۹
(۵). تهذیب، ج ۳، ص ۲۵
تفسیر قرآن مهر، ج۱، ص: ۲۴۹
بازدیدها: 6
