پژوهش های تفسیری آیه ۴۲ و ۴۳  سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : سفارش درمورد پیوند با خدا و خلق و جمعگرایی و اشاره به ممنوعیت حق پوشی

۴۲٫ وَ لا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ وَ تَکْتُمُوا الْحَقَّ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ‏
و حق را با باطل نیامیزید؛ و حق را پنهان نکنید در حالى که شما مى‏دانید.
۴۳٫ وَ أَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ‏
و نماز را بر پا دارید، و [مالیات‏] زکات را بپردازید، و با رکوع کنندگان، رکوع کنید.

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

۱) نکته اوّل

  انسان باید حق‏گرا باشد و حق را آشکار سازد، هر چند منافع زودگذر او به خطر بیفتد؛ که کتمان حق و آمیختن حق و باطل، گناه و جرم است، زیرا موجب گمراهى و به اشتباه انداختن دیگران مى‏شود. «۱»
حق‏گویى در بیان مطالب دینى و گواهى دادن در دادگاه و حق جویى در پژوهش‏ها و ابراز حق در برابر ستمکاران، مى‏تواند از مصادیق مهم حق‏گرایى باشد.

۲) نکته دوّم

اگر آمیختن حق و باطل از سر جهل باشد جرم به شمار نمى‏آید؛ چون انسان ناآگاه معذور است. اما اگر کسى آگاهانه حق و باطل را بیامیزد و حقایق را کتمان کند، گناهى بزرگ انجام داده است؛ چون بر خلاف علم خود سخن گفته و دیگران را به اشتباه انداخته است. این قانون کلى شامل یهودیانى که نشانه‏ها و صفات پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله را کتمان کردند و همه ‏ى حق‏پوشان در طول تاریخ، مى‏شود.
__________________________________________________
(۱). واژه ‏ى «تَلْبِسُوا» در اصل از «لبس» به معناى خلط و آمیختن است (مقاییس اللغه) و یا به معناى ستر و پوشاندن است که در این آیه، به قرینه‏ ى حق و باطل، به معناى خلط و به اشتباه انداختن است (التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، ج ۱۰، ص ۱۶۰، ماده ‏ى «لبس»)

۳) نکته سوّم

 برپایى صلوه (نماز) «۱» نشانه‏ى پیوند با خالق است. انسان باید نماز بگزارد و در جامعه نیز نماز را برپا دارد؛ یعنى زمینه‏هاى گسترش فرهنگ نماز را فراهم سازد، و نماز را به طور کامل و با حضور قلب به پا دارد تا در روح و جان او تأثیر بگذارد. «۲»

۴) نکته چهارم

پرداخت مالیات زکات «۳» نوعى ارتباط با بینوایان و پیوند فرد با جامعه‏ى انسانى است. پرداخت کامل زکات موجب آبادانى شهرها و رفع فقر مى‏گردد.

۵) نکته پنجم

شکل نماز در بین ملت‏ها و ادیان متفاوت است؛ مثلًا نماز یهودیان بدون رکوع و نماز مسلمانان با رکوع است. شاید آیه‏ى فوق به همین مطلب اشاره دارد؛ یعنى از یهودیان مى‏خواهد که به مسلمانان ملحق شوند و نماز را با رکوع و به صورت جماعت برگزار کنند. «۴»

۶) نکته ششم

در احادیث اسلامى در مورد نماز جماعت بسیار سفارش شده است. از امام صادق علیه السلام حکایت شده: نماز جماعت بیست و چهار درجه از نماز فردى برتر است. «۵»

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

۱)  حق را ظاهر سازید که حق پوشى ممنوع است.
۲)  حق را خالص بگویید (تا در اثر آمیزش حق و باطل مردم گمراه نشوند).
۳)  پیوند با خدا (نماز) و امدادرسانى به مردم (زکات) از وظایف الهى شماست.
۴)  در عبادت جمع‏گرا باشید (و نماز را به جماعت بخوانید.)
__________________________________________________
(۱). واژه‏ ى «صلوه» در اصل به معناى دعاست، ولى در اسلام به معناى عبادت خاصى به‏کار مى‏رود که شامل اذکار، رکوع، سجود و … است‏
(۲). المنار، (بیروت: دارالمعرفه، ط ۲)، ج ۲، ص ۲۹۳
(۳). واژه ‏ى «زکوه» در اصل به معناى رشد و نموّ است، ولى در اسلام به معناى مالیات‏ مخصوصى است که به طلا، نقره، گاو و … تعلق مى‏گیرد؛ و از آن جهت بدان زکات مى‏گویند که موجب رشد حقیقى و برکت مال مى‏شود
(۴). تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۲۰۹
(۵). تهذیب، ج ۳، ص ۲۵                      

                        تفسیر قرآن مهر، ج‏۱، ص: ۲۴۹