پژوهش های تفسیری آیه بیست و هفتم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : ویژگیهای فاسقان و زیانکاری آنها  

۲۷٫ الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ‏
 (همان) کسانى که پیمان خدا را، پس از محکم ساختن آن مى‏شکنند و آنچه را خدا به پیوستنش فرمان‏داده، مى‏گسلند، و در زمین فساد مى‏کنند تنها آنان زیانکارند.

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

۱) نکته اوّل

در این آیه ‏به چهار ویژگى فاسقان اشاره شده است که عبارتند از:
پیمان شکنى، قطع ‏گرایى، فسادگرى و زیانکارى. البته سرچشمه ‏ى این ویژگى‏ها فسق و نافرمانى آنان نسبت به خداست؛ یعنى اگر کسى از دایره ‏ى بندگى خدا دور شد، گرفتار پیمان‏ شکنى، قطع روابط و فساد مى‏ شود و زیانکارى فاسقان نیز نتیجه‏ ى آن سه ویژگى است.

۲) نکته دوّم

فاسقان کدام پیمان را مى‏ شکنند؟
انسان داراى فطرت توحیدى و عشق به کمال است که نوعى پیمان تکوینى با خداست؛ یعنى خدا در نهاد او نیرو و شعور مخصوصى قرار داده که مى ‏تواند راه راست را پیدا کند و خود را با آن هماهنگ سازد؛ این پیمان به زبان آفرینش است هر کس خلاف آن حرکت کند و راه کفر و فسق را در پیش گیرد، در حقیقت پیمان فطرى خود با خدا را شکسته است؛ از این رو در آیات‏دیگر قرآن، پیروى نکردن از شیطان را عهد الهى دانسته «۱» و در نهج البلاغه نیز از فطرت انسان به عنوان «میثاق» یاد شده است. «۲»
برخى مفسران نیز برآن‏اند که مقصود از عهد، همان وحى، کتاب آسمانى و عقل است؛ «۳» ولى مانعى ندارد که همه‏ى این‏ها مقصود باشد.

۳) نکته سوّم

مقصود از چیزى که انسان باید وصل کند ولى فاسقان آن را قطع مى‏کنند چیست؟
معناى آیه‏وسیع است و شامل همه‏ى پیوندهاى اجتماعى، ارتباط با رهبران الهى و رابطه با خدا مى‏شود و رابطه‏ى خویشاوندى نیز یکى از مصداق‏هاى آن است. همان‏طور که رابطه با امام على و دیگر امامان علیهم السلام نیز از مصداق‏هاى بارز آن است که در احادیث به آنها اشاره شده است.

«۴» آرى هدف خدا، پیامبران و رهبران الهى، وصل است.

ما براى وصل کردن آمدیم

نى براى فصل کردن آمدیم‏

__________________________________________________
(۱) «أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یا بَنِی آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ» (سوره ‏ى یس، آیات ۶۰- ۶۱)
(۲). «لیستأدوهم میثاق فطرته» (نهج‏البلاغه، خطبه‏ى ۱)
(۳). ر. ک: تفسیر تسنیم، ج ۲، ص ۵۵۱
(۴) نورالثقلین، ج ۱، ص ۴۵

۴) نکته چهارم

در آیات‏ و احادیث اسلامى کسانى که قطع رحم مى ‏کنند، ملعون و دور از رحمت خدا معرفى شده ‏اند «۱» و از پیامبر صلى الله علیه و آله حکایت شده که صله‏ ى رحم و پیوند با خویشاوندان بر عمرها مى ‏افزاید و شهرها را آباد مى‏ سازد، هر چند انجام دهندگان آن از نیکان نباشند. «۲»

۵) نکته پنجم

اجتماع انسانى از واحدهاى کوچکى هم‏چون خانواده و عشیره و امت تشکیل شده است. اسلام براى تقویت مسلمانان و عظمت آنان دستور مى ‏دهد که روابط خانوادگى، خویشاوندى و رابطه با رهبران الهى را محکم کنید و نگسلید تا تمام اجزا و واحدهاى اجتماع بشرى با هم مرتبط و هماهنگ باشند.

۶) نکته ششم

فسادگرى یکى از ویژگى‏هاى فاسقان نافرمانبردار است. آرى، کسى که از حوزه‏ ى بندگى خدا خارج شود، به حوزه ‏ى بندگى شیطان و هواى نفس مى‏رود که نتیجه ‏اى جز گناه و ستم و تجاوزگرى و فساد ندارد. انسانى که هدفش کمال انسانى و رسیدن به خدا نیست، به دنبال سود و لذت شخصى است و در این راه دست به هر کارى مى‏زند.

۷) نکته هفتم

فاسقان زیانکارند، چرا که سرمایه‏ هاى مادى و معنوى خود را مصرف مى‏ کنند ولى به کمال و سعادت نمى‏ رسند، آرى، آنان جز زیان درو نمى ‏کنند و در مقایسه‏ ى آنان با مؤمنان، مى‏ بینیم که فقط فاسقان زیانکارند.

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

۱)  فاسقان را از عهد شکنى، قطع‏ گرایى و فسادگرى مستمر بشناسید.
۲)  عهدشکنى، قطع روابط اجتماعى و فسادگرى، جز زیانکارى نتیجه ‏اى ندارد و فاسقان به خود ضرر مى‏ زنند.
۳)  پیام دین حفظ و تحکیم روابط اجتماعى و خویشاوندى است.
۴)  شما پیمانى (فطرى) با خدا دارید که نباید آن را بشکنید.
__________________________________________________
(۱). ر. ک: سوره‏ ى محمد، آیه ‏ى ۲۲ و سفینه البحار، ج ۱، ص ۵۱۶
(۲). همان، ص ۵۱۴

                        تفسیر قرآن مهر، ج‏۱، ص: ۲۱۳

Visits: 1