پژوهش های تفسیری آیه ۱۲۴ سوره بقره آزمایش هاى ابراهیم (ع) و عظمت مقام امامت و محرومیت ستمکاران وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ (۱۲۴) و [یاد کنید] هنگامى که ابراهیم را پروردگارش به امورى [دشوار و سخت] آزمایش کرد، […]
وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ (۱۲۴)
و [یاد کنید] هنگامى که ابراهیم را پروردگارش به امورى [دشوار و سخت] آزمایش کرد، پس او همه را به طور کامل به انجام رسانید، پروردگارش [به خاطر شایستگى ولیاقت او] فرمود: من تو را براى همه مردم پیشوا و امام قرار دادم. ابراهیم گفت: و از دودمانم [نیز پیشوایانى برگزین]. [پروردگار] فرمود: پیمان من [که امامت و پیشوایى است] به ستمکاران نمىرسد.
نکته ها و اشاره ها :
۱) آزمایش های گوناگون ابراهیم
حضرت ابراهیم علیه السلام از بزرگترین پیامبران الهى است و نام ایشان ۶۹ مرتبه و در ۲۵ سوره ى قرآن آمده است. در این آیه به مهمترین دوره ى زندگى قهرمان توحید، یعنى امامت ایشان، اشاره شده است. حضرت ابراهیم علیه السلام پس از آزمایش هاى گوناگون، همچون انداختن ایشان در آتش، و موفقیت در آنها، از جانب خدا به مقام امامت و پیشوایى مردم برگزیده شد و از خدا خواست که مقام پیشوایى و رهبرى، براى فرزندان او موروثى شود. ولى این درخواست فقط در مورد فرزندان معصوم او پذیرفته شد، نه در مورد همه ى فرزندانش، چرا که همه ى افراد نسل ابراهیم علیه السلام معصوم نبودند و امامت به افراد ستمگر و گناهکار نخواهد رسید.
۲) مصادیق آزمایش های ابراهیم
مقصود از «کلماتى» «۱» که ابراهیم علیه السلام به وسیله ى آنها آزموده شد، یک سلسله وظایف سنگین و مشکل بود که خدا بر دوش او گذاشت. همچون: بردن فرزندش اسماعیل به قربانگاه و آمادگى جدّى براى قربانى کردن او، گذاشتن زن و فرزند در سرزمین خشک و بى آب مکه، قیام در برابر بت پرستان بابل و شکستن بتهاى آنها و دفاع شجاعانه در محاکمه ى تاریخى آنان و قرار گرفتن در دل آتش و مهاجرت از سرزمین بتپرستان و پشت پا زدن به زندگى عادى خود.
__________________________________________________
(۱). واژه ى «کلمات» جمع «کلمه» و اصل آن «کلم» است که به معناى «تأثیرى است که باچشم یا گوش درک مىشود». سخن انسان را از آن جهت کلمه گویند که با دلالت بر معانى، در گوش و ذهن انسان تأثیر مى گذارد
۳) مقام امامت بالاتر از مقام نبوت
مقام امامت بالاتر از مقام نبوت و رسالت است؛ زیرا مقام امامت پس از نبوت ابراهیم علیه السلام و موفقیت وى در آزمون هاى مختلف به او بخشیده شد. آرى مقام امامت آخرین سیرتکاملى ابراهیم علیه السلام بود و رسیدن به این مقام نیازمند شایستگى فراوان در همهى جهات است که ابراهیم علیه السلام پس از نبوت و اثبات شایستگى به این مقام نایل شد. منصب امامت چنان مقام بلندى است که خود خدا افراد را به این مقام نصب مىکند و رسیدن به این منصب الهى بستگى به شایستگى افراد دارد و منشأ آن وراثت نیست؛ همانطور که لازم نیست هر امامى پیامبر نیز باشد.
۴٫ به طورى که از آیاتو احادیث به دست مىآید، نبوت، رسالت و امامت هر سه مأموریتها و مقاماتى هستند که از طرف خدا به برخى افراد داده مىشوند و تفاوتهایى با هم دارند:
الف) مقام نبوت، یعنى دریافت وحى از جانب خدا، بنابر این «نبى» کسى است که وحى بر او نازل مىشود.
ب) مقام رسالت، یعنى ابلاغ وحى و تبلیغ و نشر احکام خدا وتربیت مردم از طریق آموزش و آگاهى بخشى؛ بنابراین «رسول» وظیفه دارد در حوزهى مأموریت خود انقلابى فرهنگى، فکرى و عقیدتى به وجود آورد.
ج) مقام امامت، یعنى رهبرى و پیشوایى خلق؛ بنابراین «امام» کسى است که با تشکیل یک حکومت الهى مىکوشد تا احکام خدا و عدالت را اجرا کند؛ به عبارت دیگر، وظیفهى امام اجراى دستورهاى الهى است.
البته امامت معناى بالاترى هم دارد که عبارت است از تربیت و پرورش افراد در ظاهر و باطن و تحقق بخشیدن به اهداف دین و رساندن دیگران به هدف مطلوب، که اعم از هدایت تکوینى و تشریعى است. امام همچون خورشیدى است که نورش موجودات را پرورش مىدهد. «۱»
۵٫ از مهمترین شرایط رهبرى، «عدالت و حسن سابقه» است؛ از این رو «عهد خدا»، یعنى امامت، به «ظالم» نمىرسد. بر این اساس، آیهى فوق یکى از پشتوانههاى فکرى شیعه در امامت است و در احادیث متعددى براى اثبات امامت و برترى امام على علیه السلام بدان استناد شده است. «۲» چون او سابقه ى بت پرستى و شرک- که نوعى ستم به خویش است- «۱» نداشت.
__________________________________________________
(۱). ر. ک: تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۴۳۸- ۴۴۰
(۲). ر. ک: کافى، ج ۱، باب طبقات الانبیاء و الرسل، ح ۱
آموزه ها و پیامها:
۱٫ مقام امامت از نبوّت بالاتر و نیازمند نصب الهى است.
۲٫ امامت مقامى با عظمت است که ستمکاران شایستگى آن را ندارند.
۳٫ امامت و رهبرى دینى، براساس شایستگىهاست، نه وراثت.
۴٫ پیامبران علیهم السلام نیز در معرض امتحان هستند (پس شما هم آمادهى امتحان باشید).
۵٫ افرادى را براى مقام رهبرى انتخاب کنید که آزمایش خود را داده (و لیاقت خویش را در صحنههاى سخت نشان داده باشند).
۶٫ تلاش کنید همچون ابراهیم علیه السلام در امتحانات الهى موفق شوید.
بازدیدها: 2
این مطلب بدون برچسب می باشد.
تمامی حقوق این سایت محفوظ است.