پژوهش های تفسیری آیه دهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : بیمار دلی منافقان و سرانجام عذاب آلود آنها

10.   فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَمُ اللَّهُ مَرَضاً وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ بِما کانُوا یَکْذِبُونَ‏

در دل‏هاى آنان [نوعى‏] بیمارى است، و خدا بر بیمارى آنان افزوده، و به خاطر دروغگویىِ همیشگى آنان، عذاب دردناکى بر ایشان است.

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اوّل

این آیه ‏نفاق را نوعى بیمارى مى‏ داند؛ چرا که انسان سالم یک چهره بیش‏تر ندارد و دل و زبان و روح و جسم او هماهنگ و مکمل یک‏دیگرند، امّا انسان منافق گرفتار دوگانگى جسم و روح و دل و زبان است و از این رو، نوعى تضاد و ناهماهنگى بر شخصیت او حاکم است.

2) نکته دوّم

از منظر آیات ، بیمارى‏ ها دو گونه ‏اند :

1)بیماریهاى جسمى

2) بیمارى‏ هاى روحى – روانى

و از آن‏جا که بیمارى‏ هاى روحى – روانى مهم ‏ترند، قرآن بر آنان تأکید مى‏ کند و گاهى راه معالجه‏ ى آنها را نشان مى‏ دهد؛ «1» چرا که هدف اصلى دین ، سالم ‏سازى شخصیت و روح و بهداشت روان انسان است هر چند به بیمارى‏ هاى جسمى نیز اهمیت مى ‏دهد و دستوراتى در این ‏باره دارد. «2»

3) نکته سوّم

مقصود از «قلب» در این آیه، همان نفس و روح انسان است که کانون احساسات و عواطف اوست.

چند حسّى هست جز این چند حسّ 

آن چو زرِّ سرخ و این حس‏ها چو مس‏

 (مولوى)

4) نکته چهارم

 جمله‏ ى «فَزادَهُمُ اللَّهُ مَرَضاً» یا نفرین است، یعنى: «خدا بر بیمارى‏ آنان بیفزاید.» «1» و یا خبرى است، «2» یعنى هر کس خود را آلوده ‏ى بیمارى نفاق کرد و در آن مسیر پیش رفت، خدا وسایل گمراهى و بیمارى را در اختیارش مى‏ گذارد تا بیمارى‏ اش افزون گردد، هم‏چنان که به ره‏پویان هدایت کمک مى ‏کند.
______________________________________________
(1). «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ» (سوره‏ى اسراء، آیه‏ى 82)
(2). مثل آیاتى که انسان را از خوردن خون، مردار، شراب و گوشت خوک منع مى‏کند (ر. ک: سوره ‏ى بقره، آیه‏ ى 173)

5) نکته پنجم

سرمایه ‏ى اصلى منافقان، دروغ است و به خاطر همین دروغ‏گویىِ مستمر، گرفتار عذاب دردناکى مى‏ شوند.

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

1) نفاق نوعى بیمارى است که در دل انسان پیشرفت مى‏ کند.
2) کیفر دروغ‏گویى، عذاب دردناک است.
3) منافقان را از دروغ‏گویى آنان بشناسید.

                        تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 179