اعجاز بلاغی آیه چهارم سوره حمد

مالِكِ يَوْمِ الدِّين‏

« بلاغت »

چنانچه در (لله) فن اختصاص بکار رفته، در مالك يوم الدین نیز از فن اختصاص استفاده شده است، چون تمامی مالكين و أملاک در روز رستاخیز از بین رفته و مالک و صاحبی غیر از حق تعالی وجود نخواهد داشت.

زمخشری می گوید: بخاطر این مالك بواسطه اضافه شدن، کسب تعریف می کند که به معنای ماضی و یا زمان استمرار می باشد و استقامت دارد، چون (ملك يوم الدين) تنها در روز قیامت حاصل می شود و برای زمان ماضی و استمرار نیست، چون در آن روز، زمان ماضی و حال، منتفی شده

اگر کسی مدعی باشد : مالك على سبيل الإستعاره برای ماضی است، باید به وی چنین پاسخ داد: استعاره برای لفظ بوده است، نه برای معنا.

١- سوره اعراف آیه ۴۴.

۲ – سوره اعراف آیه ۴۸.

٣- تفسير الكشاف ج۱ ص ۲۸

« البــلاغة »

كقوله تعالى: الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ. مالِكِ‏ يَوْمِ‏ الدِّينِ‏[1] و إنما حسن في الفواصل الحروف المتقاربة. لأنه يكتنف الكلام من البيان ما يدل على المراد في تمييز الفواصل و المقاطع، لما فيه من البلاغة و حسن العبارة. و أما القوافي فلا تحتمل ذلك لأنها ليست في الطبقة العليا من البلاغة. و إنما حسن الكلام فيها إقامة الوزن و مجانسة القوافي فلو بطل أحد الشيئين خرج عن ذلك المنهاج، و بطل ذلك الحسن الذي في الأسماع، و نقصت رتبته في الأفهام. و الفائدة في الفواصل دلالتها على المقاطع، و تحسينها الكلام بالتشاكل و إبداؤها في الآي بالنظائر[2].

آراء المستشرقين حول القرآن الكريم و تفسيره، ج‏2، ص: 596

[1] سورة الفاتحة( 2- 3).

[2] ثلاث رسائل ص 90- 91.