قالَ یا آدَمُ اَنبِئهُم بِاَسمَائِهِم فَلَمّا اَنبَاَهُم بِاَسمَائِهِم قالَ اَلَم اَقُل لَکُم اِنّی اَعلَمُ غَیبَ السَّمواتِ و الارضِ وَ اَعلَمُ ماتُبدُونَ و ما کُنتُم تَکتُمُون (۳۳)

قالَ

ترکیب: فعل ماضی، مبنی بر فتح، ضمیر «هو» مستتر در آن محلاً مرفوع است.

یا

ترکیب: حرف ندا، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد.

آدَمُ

ترکیب: منادای مفرد معرفه، مبنی بر ضم و محلاً منصوب

اَنبِئ

ترکیب: فعل امر، مبنی بر سکون. ضمیر مستتر «انت» در آن محلاً مرفوع فاعل است.

هُم

ترکیب: ضمیر متصل، مبنی بر سکون، محلاً منصوب، مفعول به

بِ

ترکیب: حرف جر، مبنی بر کسر، محلی از اعراب ندارد

اَسماءِ

ترکیب: اسم مجرور به حرف جرّ «باء»، علامت جر: کسره ظاهری

(بِاَسماءِ)

جار و مجرور و متعلّق به (اَنبِئ)، محلاً منصوب، مفعول به دوم فعل (اَنبِئ)

هِم

ترکیب: ضمیر متّصل، مبنی بر سکون، محلاً مجرور، مضاف الیه

فَ

ترکیب: حرف استیناف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد

لَمّا

ترکیب: حرف وجودیه شرطیه، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد

اَنَبَأَ

ترکیب: فعل ماضی، مبنی بر فتح ضمیر مستتر«هو» محلاً مرفوع فاعل است.

هُم

ترکیب: ضمیر متصل، مبنی بر سکون، محلاً منصوب، مفعول به برای فعل (اَنبَأَ)

بِاَسمائِهِم

تجزیه و ترکیب مثل (بِاَسمائِهِم) قبلی است فقط این (بِاَسماء) متعلّق به فعل (اَنبَأَ) است و محلاً منصوب مفعول به دوم آن است.

قال

تجزیه و ترکیب مثل (قال) اوّل آیه است.

أ

ترکیب: همزۀ استفهام، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد

لَم

ترکیب: حرف نافیه جازمه، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد

اَقُل

ترکیب: فعل مضارع مجزوم به لَم، علامت جزم: سکون، ضمیر «اَنا» مستتر در آن محلاً مرفوع فاعل است.

لَ

ترکیب: حرف جر، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد.

کُم

ترکیب: ضمیر متّصل، مبنی بر سکون، محلاً مجرور به حرف جر «لام»

(لَکُم)

جار و مجرور، متعلّق به (اَقُل)

اِنَّ

ترکیب: از حروف مشبهۀ بالفعل، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد

 ی

ترکیب: ضمیر متّصل، مبنی بر سکون، محلاً منصوب، اسم انَّ

اَعلَمُ

ترکیب: فعل مضارع مرفوع به ضمّۀ ظاهری. ضمیر مستتر«اَنا» در آن محلاً مرفوع فاعل است و این جمله محلاً مرفوع خبر است برای «اِنَّ»

غَیبَ

ترکیب: مفعول به و منصوب به فتحۀ ظاهری

السّمواتِ

ترکیب: مضاف الیه و مجرور به کسره ظاهری

وَ

ترکیب: حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد

الأرضِ

ترکیب: معطوف به سماوات و مجرور به کسره ظاهری

وَ

ترکیب: حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد.

اَعلَمُ

تجزیه و ترکیب مثل (اَعلَمُ) قبلی است.

ما

ترکیب: اسم موصول، مبنی بر سکون، محلاً منصوب، مفعول به

تُبدُونَ

ترکیب: فعل مضارع مرفوع به ثبوت نون.   واو: ضمیر متصل، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل

وَ

ترکیب: حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد.

ما

ترکیب: معطوف به مای موصوله قبلی، محلاً منصوب

کُنتُم

ترکیب: فعل ماضی ناقص، مبنی بر سکون.  تُم: ضمیر متّصل، مبنی، محلاً مرفوع، اسم آن

تَکتُمُونَ

ترکیب: فعل مضارع مرفوع به ثبوت نون.   واو: ضمیر متصل، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل. این جمله محلاً منصوب و خبر است برای (کُنتُم)

اعراب جملات آیه

۱- قالَ یا آدَمُ —— استینافیه، محلی از اعراب ندارد

۲- یا آدَمُ——- معترضه، محلی از اعراب ندارد

۳- یا آدَمُ اَنبِئهُم——- مقول قول، محلاً منصوب

۴- اَنبِئهُم——– جواب ندا، محلی از اعراب ندارد

۵- بِاَسمائهم———- با متعلق خود، مفعول به و محلاً منصوب

۶- فَلَمّا اَنبَاَهُم——– مستأنفه، محلی از اعراب ندارد

۷- بِاَسمائهم دوّم————— با متعلق خود، مفعول به و محلاً منصوب

۸- قالَ دوم———- جواب شرط لمّای غیر جازم، محلی از اعراب ندارد

۹- اَلَم اَقُل ———- مقول قول، محلاً منصوب

۱۰- اِنّی اَعلَمُ… ———- مقول قول برای فعل (لَم اَقُل)، محلاً منصوب

۱۱- اَعلَمُ ——— خبر «اِنّ»، محلاً مرفوع

۱۲- اَعلَمُ دوّم ——— عطف به (اَعلَمُ) اوّل، محلاً مرفوع

۱۳- تُبدُونَ ———- صله برای مای موصوله، محلی از اعراب ندارد

۱۴- کُنتُم ————- صله برای مای موصولۀ دوم، محلی از اعراب ندارد

۱۵- تَکتُمُون ———– خبر (کُنتُم)، محلاً منصوب

تنظیم کننده: گروه صرف و نحو موسسه نورالیقین

وَ اِذ قُلنَا لِلمَلائِکَۀِ اسجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا اِلاّ اِبلِیسَ أبی وَ استَکبَرَ و کانَ مِنَ الکَافِرِین (۳۴)