و [یاد کنید] هنگامى که کسى را کشتید و درباره [قاتل] او به نزاع و ستیز برخاستید؛ و خدا آشکار کننده چیزى است که پنهان مىداشتید. (۷۲) پس گفتیم: پارهاى از آن [گاو ذبح شده] را به مقتول بزنید [تا زنده شود و قاتل را معرفى کند]. خدا مردگان را این گونه زنده مىکند و نشانههاىِ [قدرت و ربوبیّت] خود را به شما نشان مىدهد، تا بیندیشید. (۷۳) سپس دلهاى شما بعد از آن [معجزه شگفتانگیز] سخت شد، مانند سنگ یا سختتر؛ زیرا پارهاى از سنگهاست که از آنها نهرها مىجوشد، و پارهاى از آنها مىشکافد و آب از آن بیرون مىآید، و پارهاى از آنها از ترس خدا [از بلندى] سقوط مىکند؛ و خدا از آنچه انجام مىدهید بىخبر نیست. (۷۴)
و [یاد کنید] هنگامى که کسى را کشتید و درباره [قاتل] او به نزاع و ستیز برخاستید؛ و خدا آشکار کننده چیزى است که پنهان مىداشتید. (۷۲) پس گفتیم: پارهاى از آن [گاو ذبح شده] را به مقتول بزنید [تا زنده شود و قاتل را معرفى کند]. خدا مردگان را این گونه زنده مىکند و نشانههاىِ [قدرت و ربوبیّت] خود را به شما نشان مىدهد، تا بیندیشید. (۷۳) سپس دلهاى شما بعد از آن [معجزه شگفتانگیز] سخت شد، مانند سنگ یا سختتر؛ زیرا پارهاى از سنگهاست که از آنها نهرها مىجوشد، و پارهاى از آنها مىشکافد و آب از آن بیرون مىآید، و پارهاى از آنها از ترس خدا [از بلندى] سقوط مىکند؛ و خدا از آنچه انجام مىدهید بىخبر نیست. (۷۴)
بحث قساوت قلب را کلمه قساوت را در هر جهت آن بحث کردیم و آنچه که مهم بود در بحث قساوت این بود که ما باید کاری کنیم که به آن دچار نشویم و ریشه و منشا قساوت قلب در یک کلمه غفلت از درگاه حضرت ایزد منان است که منجر میشود انسان، که قساوت قلب بگیرد.
نهادینه شدن قساوتقلب
بعضی افراد به‌حدی قساوت قلب می‌گیرند که در بعضی از جوامع آنها نهادینه میشود که هیچ ترحمی به همدیگر ندارند. در یک داستانی من خواندم که در یکی از کشورهای سردسیر اروپایی یک بنده خدایی بنزین ماشینش وسط اتوبان تمام میشود در یک اتوبان پررفت‌وآمد لذا آمد پایین و ظرف دستش بگیرد در بیابان درحالی‌که خیلی رفت و آمد در این جاده بوده و درخواست کمک و بنزین میکند اینقدر می‌ایستد در این سرما که میمیرد و کسی به آن بنزین نمیدهد. ببینید دیگر بعضی اوقات در جامعه فراگیر می شود اینطوری میشود.
قساوتقلب در کشور
البته در ایران هم همینطور میشود پارسال من در اتوبان ذوب‌آهن داشتم می امدم اصفهان و برج ۱۱ بود داشت برف می بارید باران و برف با هم بود بنزین تمام کردم و انجا وایسادم و یک ساعت و نیم دو ساعت وایسادم تا یک مسلمان پیدا شد. با اینکه اتوبان ذوب‌آهن خیلی رفت و آمد دارد.
مصادیق قساوتقلب
عدم انعطاف نشان دادن و بیخیال بودن در برابر دیگران خیلی مهم است که این نحوه و یکی از مصادیق قساوت محسوب می شود حالا نسبت به همه چیز همینطور است در خانه هم همینطور است که اگر همسر یا فرزندان مریض بشوند این هیچ خیالی نیست برایش. یعنی قلبش تکان نمی خورد تپش قلب پیدا نمیکند و بلند نمیشود یک حرکتی بکند و یک کاری برایش بکند لذا آدم بی غیرت بشود در خیلی چیزها بی غیرت می شود
قساوتقلب در موضوع حفظ نوامیس
در نوامیس الان خیلی ها همینطور شدند یعنی غیرت بواسطه قساوت قلب از بین رفته است و یعنی دخترش با بزک می رود بیرون این یعنی چه یعنی شوهر می خواهد و ازدواج باید بکند اما عین خیالشان نیست و میگویند بگذارید خوشحال باشد خیلی که بخواهد انعطاف نشان بدهد می گوید بگذار خوشحال باشد، خب خوشی را برایش درست کن این خوشی نیست که برود در کوچه و بازار با این سر و وضع اینکه خوشی درست نمی کند لذا خوشی را برایش درست کن تا دچارناهجنجاری‌های اجتماعی نشود.
قساوتقلب پیرامون مظلومین
حالا نسبت به همه آنچه که در دنیا هست همین است دیگر، نسبت به مظلومین عالم خیلی ها قساوت قلب دارند اهمیتی برایشان ندارد این چیزی که ما عرض اندام میکنیم در سوریه و عرض‌اندام میکنیم در عراق و نمیگذاریم داعش پیش بروده برای چیست؟ برای اینکه یک مقدار انعطاف داریم و قساوت قلب هنوز بر دل‌های جوان های ما چیره نشده البته نه مسئولین که فکر کنید، مسئولین یک مقدار ولی آنچه که مهم است جوانان ما هستند چون انها میروند جنگ و آنها هستند که می رفتند سوریه و داعش را سرکوب کردند و در عراق رفتند همین کار را کردند، سلیمانی‌ها بودند و امثال اینها. به این راحتی که ما میگوییم نیست.
دلایلقساوت قلب
به‌هرحال آنچه که هست این است که ما کاری بکنیم که دل‌های ما قساوت پیدا نکند وعمده غفلت از خداست و کم کم گناه کردن و آلوده شدن که این قلب کم کم از خودش هیچ غیرتی نشان نمی دهد، هیچ واکنشی ندارد
تو خیابان دارید میروید یکی تصادف کرده که کسی یک مشکلی پیدا کرده بیخیال هستید و همینطور رد میشوید این یعنی چه؟ یعنی قساوت قلب پیدا کردید یعنی اهمیت ندارد حتی اگر گرسنه بخوابد می‌فرماید که اگر کسی سر به بالین بگذارد و همسایه اش گرسنه بخوابد، این مسلمان نیست بر اثر قساوت قلب است که طرف بیخیال میشود به هر حال باید در هر جهتی ما مواظب باشیم که دل هایمان را به حالت مرده قرار ندهیم.
وظایف قلب از نظر آیت‌الله مکارم
کلمه قساوت با مطالبش را عرض کردیم و روی کلمه قلب با «قاف و لام و باء» که تعبیر شده نسبت به یک عضوی از اعضای بدن که البته این قلب همان روح و همان وجود انسانی و وجود روحانی انسان است ولی اهمیت و وظایف قلب را آیت‌الله مکارم خیلی قشنگ بیان فرمودست :
تغذیه نمودن سلول‌های بدن
می‌فرمایند اختصارا به وظایف آن اشاره میکنیم: ۱) تغذیه تمام سول‌های بدن که مواد غذایی در معده با شیره معده آمیخته و آماده میشود در روده‌ها و جذب بدن میشود؛ سپس وارد گردش خون میشود. خب گردش خون را کی جریان میدهد؟ قلب. قلب است که باعث میشود که مواد غذایی و آنچه که نیاز دارد بدن، ذرات موادغذایی را قلب پمپاژ کند و به سلول‌های بدن برساند تامین سلول ها و تامین کل بدن به واسطه قلب است.
آبرسانی قلب به اعضای بدن
دوم آبیاری کل بدن به وسیله قلب لذا خون نه اینکه مواد غذایی را حمل میکند بلکه آب هم حمل میکند. یکی از چیزهایی که باعث حمل و جریان در خون می شود آبی است که در آن وجود دارد این مهم است که البته آبی که در بدن است عمده بدن انسان آب است بعضی از موجودات زنده را اگر دقت بکنید مثلا در گیاهان بعضی از صیفی جات تا ۹۰ درصد و بعضی تا ۹۹ درصد آب هستند یک درصد یا ده درصد مواد غذایی در آن است ، ۹۰ درصدش آب است منتهی به شکل غذا درآمده مثلا گوجه، شما گوجه را ببرید آزمایش کنید بالای ۹۰ درصد آن آب می باشد ..
نقش آب در تشکیل اعضای بدن
لذا بدن هم عمده وجود بدن انسان آب است و همه آنهایی که غیر آب هستند هم اول آب بودند بعد به‌صورت استخوان درآمده اند موادغذایی هم که بروید مطالعه کنید از آب بوده لذا اینکه فرمود هر چیزی را از آب زنده داشتیم همین است دیگر لذا ابیاری بدن به وسیله قلب انجام می شود وقتی قلب نارسایی داشته باشد باعث میشود که بدن خشک و پژمرده شود .
حرارت‌رسانی قلب به بدن
سومین وظیفه قلب از نظر طبی، غذایی و تامین زیستی می‌فرماید رساندن حرارت یکسان به بدن است ، بدن باید گرم باشد و گرما داشته باشد. هیچ وقت بدن بدون حرارت نمی تواند زنده باشد حرارت هم نیاز دارد برای سوخت وساز موادغدایی و جذب آب به سول‌های بدن ، نیاز به حرارت دارد خب حرارت از کجا تامین میشود؟ از قلب،اکسیژن از هوا وارد دستگاه تنفس انسان میشود و از آنجا جذب بدن میشود که گردش خون دارد و به وسیله سوخت و سازی که تبدیل میشود به حرارت، به بدن انرژی می‌بخشد لذا این هم یک نکته‌‌ای که باز هم اهمیت قلب را می‌رساند.
جریان خون توسط قلب
چهارم جمع آوری مواد زائد همان سلول هایی که آنها را تغذیه می کند، یک خونی است که غذا همراه دارد و مواد غذایی را به سلول ها تحویل میدهد و از آنها سموم را تحویل میگیرد می اورد به کبد یا کلیه‌ها تا تصفیه شوند و در کلیه سموم را دفع میکند و در کبد دوباره غذا برای خودش میگیرد و این کار ها را چه چیزی انجام می دهد؟
نحوه دفع سموم از بدن
قلب است که به واسطه جریان در بدن باعث میشود که انسان بتواند از لحاظ سموم و مواد زائد خالی شود و سلامتی خودش رو بدست بیاورد« وَ فِی الْأَرْضِ آیاتٌ لِلْمُوقِنِینَ وَ فِی أَنْفُسِکُمْ أَ فَلا تُبْصِرُونَ» (۲) در زمین آیاتی برای موقنین است لذا موقنین چه کسانی هستند ؟ ان‌هایی که باور دارند «و فی انفسکم» و در نفوس خودتان. «افلا تبصرون» نمیخواهید کوری را کنار بگذارید ، چشم هایتان را باز کنید و ببینید .
لزوم استبصار از نظر قرآن
«افلا تبصرون » نمیخواهید بینا و مستبصر شوید ؟ در این زمینه آیه بسیار نکته مهمی را فرموده‌اند، آنچه که مهم است در اینجا ایا شما دقت نمیکنید که چقدر عظمت دارد حضرت حق در خود ساختار وجودی قلب برای انسان لذا این چیزی که به روح، به انسانیت انسان و به ناطقیت انسان که تعبیر قلب به آن می‌کنند، به همین جهت است که عظمت حضرت باری تعالی در خلقتش در وجود آن قلب صنوبریه است که این وظایف مهم را بعهده دارد.
ساخت قلب مصنوعی در علم طب
البته می گویند در علم طب آمدند قلب مصنوعی ساخته اند اما با همه تدابیری که تا حالا کردند، قلب مصنوعی که تاحالا ساختند ۶ دقیقه بیشتر باعث زنده ماندن آن انسان‌ها نشده که قلب مصنوعی را به آنها وصل کرده اند لذا قلب از بین رفته، یک نکته جالبی برای شما بگویم که این قلب اگرچه دقت بکنید از چهار گوشه ماهیچه‌هایی دارد که باعث پمپاژ و حرکت قلب میشود.
آثار نارسایی در کارکردهای قلب
اگر کوچکترین نارسایی در آن ایجاد شود تمام سلول های قلب شروع می‌کنند به حرکت کردن و لذا پمپاژ بسیار زیادی میکند که خون داخلش نیست لذا تپش قلب به سه چهار برابر می‌رسد و فشار انسان پایین می آید که خیلی خطرناک است. این تا یک مدتی انسان را در واقع واکنشی ایجاد میکند که مشکلی که برای انسان به‌وجود آمده اصلاح کند که با آب سرد زدن و سرفه و دارو آنها را سر جایشان می نشانند و قلب شروع میکند به کار کردن لذا این نکته خیلی مهم است که این واکنش‌ها نشان میدهد کل سلول‌های قلب نه فقط آن ماهیچه‌هایی ک وظیفه پمپاژ دارند، کل سلوله های قلب شروع می‌کنند به حرکت کردن و باعث میشود که انسان متوجه بشود و آن مشکل قلبی خود را رفع کند .
آیات و نشانه های درونی موجودات
اینها از نکاتی هستند که خیلی قابل توجه است در قلب و بعضی وقت ها من دیدم در این دل‌هایی که از گوسفندان و دیگر حیوانات هستند زمانی که سر می‌برند مثلا یه ربع ، بیست دقیقه، نیم ساعت بعد اینکه گوسفند را سر بریدند دلش را که بیرون می آورند این دل هنوز دارد میزند کل ماهیچه‌های این دل که همان قلب گوسفند است هنوز درحال حرکت بوده و برای خودش قبض و بسط میکند و اینکه می‌فرماید که و در انفس شماهم آیات للموقنین است این همین می باشد که توجه کردن انسان به ذات اقدس ربوبی و به خداوند می باشد .
نقش لوزالمعده در تولید قند
یکی از آقایان می‌گفت که یک قطره انسولین باید بزند به بدن تا این مشکل قندش حل شود و جالبی آن این است که یک قطره اگر زدی و غذا نخوردی میروی در کما اون هم یک قطره زیر پوست، اگر نزنی، قندت می رود بالا و کور میشوی و تبعات قند را دارد لذا لوزالمعده کارش این است که قطره انسولین تولید میکند و اگر تولید نکند انسان دچار دیابت می شود. انسان نشان‌دهنده آیات و نشانه‌هایی که برای همه ما که ان شاءالله جزو موقنین هستیم ان شاء الله برای ما درس باشد و توجه مارا جلب کند به عظمت ذات ربوبی و از آنچه که باعث بشود در انجام وظایف و بندگی خود نسبت به ذات احدیت کوتاهی نکنیم همه اینها به خاطر این است .
مختومه شدن قلب از دیدگاه قرآن
منتهی این تا جایی است که این قلب مختومه نشده باشد. قساوت، اگر در حدی باشد که به مختومیت نرسد یعنی مصداق « خَتَمَ اللَّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ وَ عَلى سَمْعِهِمْ وَ عَلى أَبْصارِهِمْ غِشاوَهٌ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِیمٌ»(۳) نشود آن وقت توجه می تواند پیدا بکند و درنهایت معطوف شود به اطاعت و بندگی اما اگر به جایی رسید که ختم کرد آن را . خداوند آن را مهر و مومش کرد و قساوتش را کامل کرد دیگر راهی به سعادت پیدا نخواهد کرد.
فراگیر بودن قساوت و مرگ برای همگان
لذا فکر نکنید که اینایی که میگوییم مثل بحث مردن بعضی ها می شود که میرویم بالای سر مرده ها و در قبر می گذاریم، غسل می دهیم، کفن میکنیم نماز میخوانیم، تلقین میکنیم دفن میکنیم ولی فکر میکنیم که فقط اینها می میرند و فکر میکنیم این مرده فقط میمیرد پس ما؟ ما هم بالاخره یک روز میمیریم ما را هم غسال می آید غسل میدهد، کفن میکند نماز برای ما میگذارند و ما را دفن می کند .
اهمیت کسب استبصار
اینجا باید ما از درون بفهمیم استبصار یعنی این یعنی به دنبال این باشید درونت روشن شود و وجودت باور کند همه چیز را اینکه میگوییم قساوت قلب، هرکسی اینجا نشسته می گوید ما که قساوت نداریم چرا ببینید اگر یک جایی از زندگی خود بیخیال بودی و نسبت به نابسامانی‌های جامعه مثلا در جامعه می روی باید امربه‌معروف بکنی اما نمیکنی چرا چون قساوت قلب داری لذا می گویی به ما چه سرمان مگر درد میکند به ما چه؟ باید امربه‌معروف کنید
تناسب قلب و وجود انسانی
امروز این بحث را مطرح کردیم که اهمیت وظایف قلب را اعم از تامین غذا، تامین آب و دفع مواد زائد و سموم همه اینا به گردن قلب است و تامین حرارت بدن لذا مهمترین آن چیزهایی که باعث وجود یک موجود حیوانی میشود قلب اوست به همین جهت این کلمه قلب را به آن کلمه‌ای که روح و انسانیت انسان تعبیر می شود همین قلب را به آن تعبیر میکند. یک چیزی را که می‌خواهند به چیزی یا لفظی وضع کنند بر یک معنا و یک موضوع الهی، یک تناسبی لازم دارد این تناسبش همین است که وجود قلب صنوبری در بدن چه اهمیتی دارد، اون هم امروز گفتیم، آن هم به بیان آیت‌الله مکارم که خیلی بیان قشنگی داشتند.
شباهت سنگ و انسان قسی‌القلب
وظایف و آنچه که در حیطه تکلیف ساختاری وجود بدن هست برای این قلب صنوبری را بیان کرده و از همینجا مناسبت اینکه به آن وجود روحانی واقعی انسان و روح انسان قلب به آن می گویند همین است که قساوت قلب به آن میگویند، تناسب میخواهد. اینجا میخواستیم تناسب بین این دو را درست کنیم که به آن وجود انسان و روح انسان می گویند قلب که «خَتَمَ اللَّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ وَ عَلى سَمْعِهِمْ وَ عَلى أَبْصارِهِمْ» (۴) قرآن فرمود یا اینجا فرمود «ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِیَ کَالْحِجارَهِ» (۵) یعنی سنگ هیچ حرکتی نمیکند لذا تشبیه کرده که این سنگ را ببینید که جمود دارد هیچ چیز حرکت ندارد، بعد می‌فرماید «أَوْ أَشَدُّ قَسْوَهً» (۶) بدتر هستن چرا؟ خود قرآن می‌فرماید که «وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَهِ لَما یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ» (۷) بعضی وقت ها از دل این سنگ ها نهرهای آب جریان پیدا میکند اما از دل انسان‌ها بعضی وقت ها هیچ چیزی جریان پیدا نمیکند و هیچ واکنشی نشان نمیدهد. حالا از نظر ظاهری آن هم هر وقت مشکلی پیش بیاید برای هر کسی انگار نه انگار.
آثار قساوت در زیارت ائمه
مثلا میرود زیارت امام حسین یا امام رضا اما انگار نه انگار یکم سنگ و چوب می بیند و می آید لذا انگار نه انگار توجه نمی کند اینجا چه شخصی بود چرا؟ چون قلب از لحاظ ساختاری وجودی این انسان، انسانیتش ازبین‌رفته. چون در آیاتی داشتیم که درنهایت می‌فرماید: «فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ »(۸) یعنی آنهایی که قلب های آنها قساوت پیدا می‌کنند بسیاری از ان ها فاسق هستند یعنی از وجود انسانیت خارج شده اند.
معنای فسق در زبان عربی
فسق در زبان عربی به معنای شکافتن و از جلد بیرون آمدن است به این تخم مرغی که زیر مرغ بماند تا جوجه شود زمانی که جوجه شد عرب ها به آن فسق می گویند یعنی از پوست خارج شد، شد جوجه. حالا فاسق یعنی کسی که از وجود انسانی و جلد انسانی خارج شده و میشود حیوان«أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ» (۹) لذا قساوت قلب را فکر نکنیم که فقط دیگران و بنی‌اسرائیل دارند اینجا درسه شان نزول آیات درباره قوم اسرائیل بوده اما فقط برای بنی‌اسرائیل نیست که چون آنها نیستند دیگر قرآن برای ما گفته برای اینکه عبرت بگیریم و ماهم حواسمان جمع باشد
احساس مسئولیت نسبت به دیگران
نسبت به هم نوع های خود نباید حتی در حوزه علمیه باید به هم وظیفه داشته باشیم، اگر اینطور شد دیگر به درد نمی‌خوریم یعنی هیچ وظیفه‌ای از خودمان انجام ندهیم و اطاعت نکنیم این میشود، قساوت قلب. قساوت قلب واقعی این است که اطاعت حضرت حق را نداشته باشیم یعنی نسبت به وظایفمان نسبت به خالق و معبودمان بیخیال باشیم لذا همه آنچه که ما وظیفه داریم نسبت به هم نوع های خود در اطاعت و بندگی خداست.
هدف از فرستادن پیامبران
پیامبران برای چه چیزی آمدند ؟ آمدند برای بندگان خدا آمدند در خدمت به خلق خدا چون همه آنها را توجه بدهند به توحید و بکشانند به سمت حضرت حق و معبود و همه اینان برای همین آمدند. هدف مشترک هر ۱۲۴ هزار پیامبر برای توحید بوده و غیر از این نبوده تا همه ی ما را در هر جهتی به سمت خدا ببرند لذا همه آنها وظیفه اینگونه داشتند ما هم باید مواظب باشیم که کم کم بیخیال در اطاعت نشویم لذا اگر خواستی یک میزان داشته باش و اگر دیدی نسبت به عبادات شخصی، عبادات اجتماعی و نمازهایت بیخیال شدی، یک جا نمازت قضا شد و انگارنه‌انگار به قول معروف ککش نگزید، نمازت قضا شد؟ خب شد که شد این معلوم است که دل یک مقداری مشکل پیدا کرده، «قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِیَ کَالْحِجارَهِ» (۱۰)
