و در راه خدا، با کسانى که با شما مىجنگند، نبرد کنید! و از حدّ تجاوز نکنید، که خدا تعدّىکنندگان را دوست نمىدارد! (190) و آنان را [که از هیچ گونه ستمى روگردان نیستند] هر جا یافتید، به قتل برسانید و از جایى که شما را بیرون کردند بیرونشان کنید و فتنه [شرک، بتپرستى، آزار مردم و بیرون راندشان از خانه و کاشانه] از قتل وکشتار بدتر است. و کنار مسجدالحرام با آنان نجنگید مگر آنکه در آنجا با شما بجنگند؛ پس اگر با شما [در آنجا] جنگیدند، آنان را به قتل برسانید که پاداش وکیفر کافران همین است. (191)
تفسیر سوره مبارکه بقره – آیه 191
آیه 191. بیان وظایف مسلمانان ، در برابر مشرکان جنایتکار مکه 2
و در راه خدا، با کسانى که با شما مىجنگند، نبرد کنید! و از حدّ تجاوز نکنید، که خدا تعدّىکنندگان را دوست نمىدارد! (190) و آنان را [که از هیچ گونه ستمى روگردان نیستند] هر جا یافتید، به قتل برسانید و از جایى که شما را بیرون کردند بیرونشان کنید و فتنه [شرک، بتپرستى، آزار مردم و بیرون راندشان از خانه و کاشانه] از قتل وکشتار بدتر است. و کنار مسجدالحرام با آنان نجنگید مگر آنکه در آنجا با شما بجنگند؛ پس اگر با شما [در آنجا] جنگیدند، آنان را به قتل برسانید که پاداش وکیفر کافران همین است. (191)
وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّـهِ الَّذِینَ یُقاتِلُونَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ ۱
آیات جهاد و قتال
در این آیات بحث قتال آنچه مسلم می باشد که موضوع همه این بحث ها و احکامی که از آنها استخراج می شود ، قتل است یعنی کسانی که قصد کشتار دارند؛ لذا در این آیه وصف بیان شده برای کسانی که باید با آنها قتال کرد که متصف به قتال هستند .
شان نزول آیات قتال
در باب شأن نزول این آیات آنچه مسلم می باشد در آن زمان مشرکین مکه مصداق «الَّذِینَ یُقاتِلُونَکُمْ»۲ بودند که مسلما اگر مسلمانان نمیخواستند دست به شمشیر ببرند مشرکین مسلمانان را میکشتند پس موضوع در ما نحن متصف به قتل و کشتار است .
اهمیت نگه داشتن حد قتال
می فرماید:«لا تَعْتَدُوا» که یعنی تجاوز بیش از حد نکنید و از حد نگذرید چون گفتیم هر چیزی حدی دارد پس قتال هم حد دارد ، در آن حدی که آنها دیگر دست به قتال نزنند .
رعایت حدود و مرز قتال
فرمود:«وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّـهِ الَّذِینَ یُقاتِلُونَکُمْ»۳ یعنی آنها کسانی هستند که با شما مقاتله دارند ،یعنی شما را می کشند و در ادامه می فرماید:«وَ لا تَعْتَدُوا» یعنی از حد تجاوز نکنید ؛ «وَ لا تَعْتَدُوا من الحد» یعنی از حد و مرز نگذرید.
رعایت حدود قصاص
در آخر آیه خداوند متعال می فرماید:«إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»۴ ببینید بحث قصاص هم که قبلا بحث ان را اشاره کرده ایم اگر کسی باید شخص دیگر را قصاص کند فقط میتواند او را قصاص کند که فرمود:« فَلا یُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ»۵ یعنی نباید در قتل زیاده روی شود مثلا او را مثله کند.
عدم مشروعیت مُثله
قبلا اگر می خواستند کسی را اعدام کنند اول گوش های او را میبریدند ، بعد بینی او را میبریدند و بعد اعضا و جوارح او را میبریدند اعم از اینکه قبل یا بعد اعدام این کار را میکردند ،در هر صورتی مشروع نیست.
حرمت اسراف در قتل
لذا جمله « فَلا یُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ»۶ مهم ترین و مصداق اکمل این بحث عدم اسراف که نباید صورت گیرد در این قسمت است که باید طرف را اعدام کنند اما حق ندارید او را مثله کنند .
حکمت نزول آیات قصاص
حکمت تأسیس آیات قصاص که فرمود:« أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ الْعَیْنَ بِالْعَیْنِ»۷ بدین دلیل بوده که در زمان قدیم وقتی مشکلی پیش می آمد و کسی قتل صورت می داد دو قبیله به کشت و کشتار میپرداختند یعنی یک نفر دیگری را کشته بود اما قبائل به جان هم می افتادند یعنی یک طرف به خونخواهی بلند می شدند و طرف دیگر به دفاع می پرداختند و حتی چند قبیله هم پیمان هم بودند که به جنگ میپرداختند لذا دلیل نزول آیات قصاص به این دلیل می باشد .
ثمره قصاص در جامعه
اینکه فرمود:«وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاهٌ یا أُولِی الْأَلْبابِ »۸ نه اینکه قصاص فقط آقایی که خطا کرده ضرر می کند بلکه اگر قصاص باشد منجر به قتل ، غارت و کشتار نمی شود چون شخصی که طرف دیگر را کشته را اعدام و قصاص می کنند پس این آیه یعنی مواظب باشید که اگر قصاص نباشد همگی به جان هم می افتید .
امر خداوند بر قتال و تقاص
آیه بعدی خداوند متعال می فرماید:«وَ اقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ»۹ جمله «ثَقِفْتُمُوهُمْ» یعنی شما به آنها دست پیدا کنید و آنها را بیابید ، «وَ أَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَیْثُ أَخْرَجُوکُمْ»۱۰ چطور شما را از مکه بیرون کردند؟ پس شما هم باید تا حدی پیش بروید که تلافی کنید و این جمله اشاره به این مطلب دارد که تقاص و تلافی کنید به دلیل اینکه آنها شما را از سرزمینتان بیرون کردن پس شما هم آنها را از سرزمینشان بیرون کنید .
معنای فتنه و شأن نزول آن
فرمود:«وَ الْفِتْنَهُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ»۱۱ مراد از کلمه «الْفِتْنَهُ»شرک می باشد ، یعنی سفره این فتنه شرک و بت پرستی باید جمع شود و نباید مجددا در کعبه بت ها را نصب کنند و به بت ها کرنش کنند .
بررسی معنای فتنه در آیه
البته کلمه فتنه به معنای وسیله آزمایش هم می باشد ولی در این آیه به معنای این است که باید شرک از بین برود یا در دو آیه بعدی که می فرماید:«وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَهٌ»۱۲ یعنی شرکی در کار نباشد و بت پرستی وجود نداشته باشد و خانه خدا ،بیت الله الحرام و کعبه را از لوس وجود بت ها و آنچه علائم شرک و شعار شرک می باشد ، پاک کنید و از بین ببرید .
معنای محاوره ای فتنه
معنای محاوره ای فتنه یعنی در جامعه شر درست کنید و مردم را به جان هم بیندازیم که این فتنه بدتر از قتل است لذا اگر یک نفر کشته شود یک بار است اما اگر فتنه درست کردیم شدید تر می شود چون ممکن است منجر به کشت و کشتار اجتماعی شود لذا از این جهت فرمود:«أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ»۱۳
چهارمین شرط مقاتله
خداوند متعال در جمله :« لا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ» ۱۴ چهارمین شرط را در بحث مقاتله بیان می کند و می فرماید در مسجد الحرام حق مقاتله ندارید البته کلا در حرم حق مقاتله نداریم .
رعایت آداب ورود به مکه
دقت کنید که خود مکه حرم است و هر کسی خواست وارد مکه شود باید با لباس احرام وارد و آداب محرم را رعایت کند و انجام دهد و به طواف و سعی واصل شود تا مجاز شود ،یعنی هر کسی خواست به شهر مکه مشرف شود نمی تواند بدون آداب وارد حرم شود .
جایگاه حرم و مسجدالحرام
بحث جایگاه حرم در واقع میقات های پنجگانه ای می باشد که دور مکه قرار دارد و داخل مکه حرم محسوب می شود و مصداق این است که اگر خواستیم وارد شویم باید با احرام وارد شویم اما بحث مسجد الحرام همان مکانی می باشد که کعبه قرار دارد و دور آن مسجد است .
احکام توسعه حرم و مسجد
البته در مسجد الحرام بحث می کنند که آیا مسجد هزار سال گذشته را محسوب کنیم یا مسجد کنونی را حساب کنیم ؟ آنچه که مسلم می باشد روز به روز مسجد توسعه پیدا می کند و هرچه توسعه پیدا کند حکم آن با قبل آن یکی است و تفاوتی ندارد ، نمی شود نصفی از یک مسجد به منزله مسجد قدیمی و احکام بر آن مرتب شود و نصف دیگر مسجد محسوب نشود در حالی که مکان ،سقف و بنا یکی است ؛ بنابراین هر چقدر توسعه پیدا کند، حکم یکی است .
حکم الحاق ملحقات به مسجد
بنابراین یکی از مکان هایی که به مسجد تبدیل می شود الحاق به مسجد است ،به عبارت دیگر مکانی که الحاق به مسجد شود و مسجد گسترش پیدا کند .
تفاوت حرف عند و فی
فرمود:«وَ لا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ» ۱۵ که با کلمه «عِنْدَ» بیان شده ،یعنی شما حتی کنار مسجد هم مقاتله نکنید ؛ اگر می فرمود «فی المسجد»یعنی داخل مسجد اما فرمود:«عِنْدَ الْمَسْجِدِ» که بالاتر از حرف «فی» است یعنی داخل مسجد که جای خود دارد ، حتی کنار و اطراف مسجد هم حق مقاتله ندارید ؛ البته شاید بشود کلمه «عِنْدَ» را تعمیم بدهیم به حرم که جای بحث دارد .
بیان غایت مقاتله
در ادامه فرمود:«حَتَّى یُقاتِلُوکُمْ فِیهِ»۱۶ حکم غایت دارد یعنی تا آنجایی که آنها «عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرام»با شما مقاتله نکنند اما «فَإِنْ قاتَلُوکُمْ» اگر آنها در مسجد با شما مقاتله کردند «فَاقْتُلُوهُمْ»شما باید با آنها بجنگید و آنها بکشید .
جزای حرمت شکستن کافرین
انتهای آیه خداوند متعال فرمود:«کَذلِکَ جَزاءُ الْکافِرِینَ»۱۷ یعنی جزای کافر این است که وقتی در مسجد ،حرمت مسجد را شکستند پس آنها را بکشید .
حفظ حرمت مکه توسط سیدالشهداء(ع)
ولی آنقدر بحث مسجد مهم است که یکی از مطالبی که در بحث ابا عبدالله الحسین علیه السلام مطرح می باشد که خود را از حج منصرف کردند و تبدیل به عمره کردند و از مکه خارج شدند بدین دلیل بود که حرمت مسجد شکسته نشود .
منابع
۱_ سوره بقره آیه ۱۹۰
۲_ سوره بقره آیه ۱۹۰
۳_ سوره بقره آیه ۱۹۰
۴_ سوره بقره آیه ۱۹۰
۵_ سوره اسراء آیه ۳۳
۶_سوره اسراء آیه ۳۳
۷_ سوره مائده آیه ۴۵
۸_ سوره بقره آیه ۱۷۹
۹_ سوره بقره آیه ۱۹۱
۱۰_ سوره بقره آیه ۱۹۱
۱۱_ سوره بقره آیه ۱۹۱
۱۲_سوره بقره آیه ۱۹۳
۱۳_سوره بقره آیه ۱۹۱
۱۴_سوره بقره آیه ۱۹۱
۱۵_ سوره بقره آیه ۱۹۱
۱۶_ سوره بقره آیه ۱۹۱
۱۷_ سوره بقره آیه ۱۹۱
تفسیر آیه 191: جنگ و فتنه
1. مقدمه
آیه 191 سوره بقره به موضوع جنگ و فتنه پرداخته و دستورات خاصی را در این زمینه ارائه میدهد. این آیه به مسلمانان میگوید که در مواجهه با دشمنان، باید قاطع و مصمم باشند.
2. مفهوم آیه
2.1. فرمان قتل
این آیه به مسلمانان دستور میدهد که مشرکان را هر جا که یافتند، بکشند. این فرمان به دلیل ظلم و ستمی است که مشرکان بر مسلمانان روا داشتهاند.
2.2. اخراج از مکه
مسلمانان باید مشرکان را از جایی که آنها را بیرون کردهاند، اخراج کنند. این نشاندهنده حق دفاع از وطن و سرزمین است.
2.3. فتنه و قتل
فتنه، به عنوان بدتر از قتل معرفی شده است. این به این معناست که آزار و اذیت روحی و اجتماعی از قتل نیز سختتر است.
3. جنگ در حرم
3.1. حرمت مسجدالحرام
آیه تأکید میکند که جنگ در مسجدالحرام مجاز نیست مگر اینکه دشمنان ابتدا به جنگ بپردازند.
3.2. قداست خون مسلمانان
خون مسلمانان از حرمت مسجدالحرام نیز مقدستر است و در مواقع ضروری باید از آن دفاع کرد.
4. نکات کلیدی
4.1. مقابله به مثل
مقابله به مثل و خشونت در برابر دشمن در برخی موارد ضروری است.
4.2. دفاع عادلانه
دفاع از خود تنها محدود به میدان جنگ نیست و میتواند در هر مکانی انجام شود.
4.3. حق وطن
حق وطن و دفاع از آن از حقوق انسانی است که در ادیان مختلف پذیرفته شده است.
4.4. مجازات فتنهانگیزان
فتنهانگیزان باید به شدت مجازات شوند، زیرا آنها مانند محاربین هستند.
4.5. پیشدستی در جنگ
مسلمانان نباید در آغاز جنگ پیشدستی کنند و باید منتظر اقدام دشمن باشند.
5. سوالات و پاسخها
سوال: چرا شکنجه از قتل سختتر است؟
پاسخ: در قتل، انسان از دنیا جدا میشود و به آخرت میرسد، اما در شکنجه، فرد نه به آخرت میرسد و نه از دنیا بهرهای میبرد.
سوال: چه زمانی میتوان به جنگ پرداخت؟
پاسخ: جنگ تنها در مواقعی مجاز است که دشمن به جنگ بپردازد و مسلمانان باید از حرمت مقدسات خود دفاع کنند.
6. کلیدواژهها
جنگ, فتنه, قتل, اخراج, مکه, مشرکان, مسلمانان, حرم, مسجدالحرام, دفاع, حق وطن, مجازات, خشونت, مقابله, شکنجه, آزار, ستم, قداست, خون, پیشدستی, محارب, آیه, سوره, بقره, ظلم, حقوق انسانی, مقدسات, قاطعیت, مصمم, آزار و اذیت, روحی, اجتماعی, حرمت, مقدس, دفاع از خود, میدان جنگ, فتنهانگیز, مجازات شدید, حق دفاع, سرزمین, آزار و اذیت, قداست خون, جنگ عادلانه, جنگ در حرم, حرمت خون, پیشدستی در جنگ, آزار روحی, آزار اجتماعی, حقوق بشر, حقوق مسلمانان, حقوق بشر, آزار و اذیت, قداست, حرمت, جنگ و صلح, آیه قرآن, تفسیر قرآن, آموزههای اسلامی, اصول جنگ, اصول دفاع, اصول اخلاقی, اصول انسانی, اصول اجتماعی, اصول دینی, اصول فرهنگی, اصول سیاسی, اصول حقوقی, اصول مذهبی, اصول انسانی.
7. نتیجهگیری
آیه 191 سوره بقره به مسلمانان یادآوری میکند که در برابر ظلم و ستم باید قاطع و مصمم باشند. این آیه به اهمیت دفاع از وطن و حرمت خون مسلمانان تأکید میکند و نشان میدهد که فتنه و آزار از قتل بدتر است.
8. نکات اجتماعی کاربردی
1. آگاهی از حقوق بشر:
شناخت حقوق بشر و دفاع از آن در برابر ظلم.
2. مقابله با خشونت:
استفاده از روشهای مسالمتآمیز برای مقابله با خشونت.
3. حفظ حرمت مقدسات:
احترام به مقدسات و جلوگیری از هرگونه تعرض به آنها.
