بىتردید کسانى که [به خدا و آیاتش] کافر شدند براى آنان یکسان است چه [از عذاب] بیمشان دهى یا بیمشان ندهى، ایمان نمىآورند. (۶) خدا [به کیفر کفرشان] بر دلها و گوشهایشان مُهرِ [تیرهبختى] نهاده، و بر چشمهایشان پردهاى [از تاریکى است که فروغ هدایت را نمىبینند]، و براى آنان عذابى بزرگ است. (۷)
بىتردید کسانى که [به خدا و آیاتش] کافر شدند براى آنان یکسان است چه [از عذاب] بیمشان دهى یا بیمشان ندهى، ایمان نمىآورند. (۶) خدا [به کیفر کفرشان] بر دلها و گوشهایشان مُهرِ [تیرهبختى] نهاده، و بر چشمهایشان پردهاى [از تاریکى است که فروغ هدایت را نمىبینند]، و براى آنان عذابى بزرگ است. (۷)
کافر شدن بسیاری از مسلمانان نسبت به بحث ولایت
عید غدیر واقعاً بزرگترین عید ما شیعیان -اگر نگوییم عید مسلمانان- است و متأُسّفانه کلمه‌ی کفری که بررسی می‌کردیم انگار متلبّس خیلی از مسلمان‌ها است. یعنی آن‌ها آن را به خود دارند و آن بحث ولایت و بحث امیرالمؤمنین و آنچه که برای اسلام مسلّمات است.
فراوانی احادیث صحیح در مورد غدیر خم در منابع اهل سنّت
اگر کسی الآن وارد اسناد بحث غدیر خم بشود و روایاتی که آورده شده است، ده‌ها سند صحیح روایی راجع به غدیر خم از اهل سنّت نقل شده است. دیگر شکّی در این نیست.
کوتاهی شیعیان در بزرگداشت غدیر خم
یک مقدار هم ما شیعه‌ها در این باب کوتاهی کردیم. اگر الآن ما بحث غدیر خم را با خیلی از مسلمان‌های غیر شیعه صحبت بکنیم، نمی‌دانند. چون ما خیلی روی غدیر خم مانور ندادیم. ما روی عاشورا خیلی مانور دادیم. یعنی در کلّ دنیا شیعه‌ها را نسبت به عاشورا و امام حسین می‌شناسند امّا نسبت به غدیر نمی‌شناسند و خود ما هم نسبت به غدیر و ولایت امیرالمؤمنین کوتاهی کردیم، آنچه که حقّ مطلب بود ادا نشده است. لذا این نکات خیلی مهمّی است
دستور قرآن کریم به اعلام ولایت توسّط پیغمبر
ما امروز دو نکته‌ی قرآنی را پیرامون این مسئله (بحث ولایت) از الفاظ قرآن و کلمات قرآن دقّت بکنیم. در سوره‌ی مبارکه‌ی مائده، آیه ۶۷ است. این آیه در مقام تأکید بالا آمده است و به حضرت نبیّ مکرّم دستور داده است، این‌جا پیامبر را با «الرَّسُولُ» خطاب کرده است. «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ» که می‌خواهد بحث رسالت را مطرح بکند و با کلمه‌ی…
تناسب کلمات قرآن با موضوع مطرح شده
استفاده کردن کلمات در قرآن با موضوع و هر چیزی که می‌خواهد مطرح بشود، تناسب دارد. این‌جا «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ» می‌فرماید، چون بعد بحث رسالت را هم مطرح می‌کند. یعنی خود آن چیزی که خداوند به واسطه‌ی آن پیامبر را خطاب کرده است، با آن موضوعی که می‌خواهد بحث بکند، متناسب است.
«یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ» کلمه‌ی دوم در این آیه امر در باب تفعیل است که یکی از معانی باب تفعیل شدّت و تأکید را دارد. «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ».
در خود «بَلَغَ» رساندن و واضح کردن و گویا کردن نهفته است که هم صیغهً و هم مادهً تأکید خیلی بالایی دارد.
تا آن زمانی که این آیه نازل شده بود، ۲۲ سال و اندی از رسالت پیغمبر گذشته است. یعنی سال بیست و سوم بوده است، قبل از واقعه‌ی غدیر در همان سالی که حجه الوداع بوده است، سال آخر عمر پیغمبر است. لذا بعد از ۲۲ سال تازه خداوند به پیغمبر خود می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ» یعنی پیغمبر را نسبت به انجام دادن این کار امر مؤکّد می‌کند.
علّت دستور محکم خدا بر اعلام ولایت در غدیر خم
این مورد را حسب ظاهر عرض می‌کنم نه واقع. حسب ظاهر این آیات بر این بوده است که یک مقدار قاطعیّت نبیّ مکرّم برای واضح کردن و تبلیغ همگانی و عمومی در آن مجلس غدیر خم کم بوده است که آیه فرموده است که خداوند این‌طور با شدّت فرموده است و حضرت را قاطع بر این می‌کند که این کار را انجام بده. آن هم در جایی انجام بدهد که همه‌ی مسلمان‌ها، از همه‌ی شهرها و بلاد آمدند.
دستور خداوند به پیغمبر در ابا نداشتن از مردم در اعلام ولایت
لذا این‌جا «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ» این نکته از آن بر می‌آید که خداوند پیغمبر را بر این امر مستحکم کرده است و می‌فرماید: شما از خود مردم ابائی نداشته باشید، آن کسی که باید از او ابا داشته باشید من هستم. لذا «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ».[۱]
تبلیغ وصایت امیرالمؤمنین در «ما أُنْزِلَ»
کلمه‌ی «ما أُنْزِلَ» را خوب می‌توانیم در برابر خصم بحث بکنیم که این «ما أُنْزِلَ» چه چیزی بوده است؟ اگر «ما ما أُنْزِلَ» کلّ قرآن بوده است که پیغمبر قرآن را تا به حال آورده است و تبلیغ هم کرده است و عمل هم کرده است. پس این «ما أُنْزِلَ» عامّی نیست که همه‌ی افراد را شامل بشود، این «ما أُنْزِلَ» یک نکته‌ی خاصّی دارد و نکته‌ی آن تبلیغ وصایت و ولایت امیر المؤمنین است. «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ»
عدم پاسخ وهابیّت در مورد معنای «ما أُنْزِلَ»
یک بحثی با وهابی‌ها در مدینه داشتم، آمدم این آیه را مطرح کردم. بعد گفتم: موضوع «ما أُنْزِلَ» چه بوده است؟ مراد از «ما أُنْزِلَ» در این آیه چه بوده است؟ روایات را ببینید، حرف خود را در این آیه ببینید و بگویید «ما أُنْزِلَ» چه بوده است که خود آن‌ها از نظر بحث علمی در بیان آن دچار مشکل شدند که غیر از ولایت امیر المؤمنین و بحث غدیر خم هیچ چیز دیگری را نمی‌توانند آن‌جا بیاورند، چیز دیگری ندارند، بگویند. لذا در این موضوع آن‌ها درمانده می‌شوند.
از نظر علمی خیلی راحت می‌شود آن را مطرح کرد که مراد از «ما أُنْزِلَ» چیست که پیغمبر بعد از ۲۲ سال که اسلام را تبلیغ کرده است، تازه خدا به او می‌فرماید: «أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ» مثل این‌که من صبح بیایم برای شما کار بکنم، همه‌ی کارها را انجام دادم، لحظه‌ی آخر به من بگویید: پس کار کن. یعنی چه؟ یعنی همه‌ی کارها را انجام دادم، آن نکته‌ی مهمّ کار و کلیدی کار را باید انجام بدهم و الّا تمام کارهای من بیهوده می‌شود. اگر نکته‌ی آخر همه‌ی بنایی که درست کردم را اتمام نکنم، آن هم خراب می‌شود.
شخص پیامبر مخاطب خطابات مفرده‌ی قرآن
لذا این‌جا تأکید خداوند بر همین مطلب بوده است. «أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ»، «ما انزل ما قبل» و این‌ها هم نفرموده است. آنچه که به خود شمای پیغمبر… «إِلَیْکَ»، «ک» خطاب دارد، خطابات مفرده در قرآن -مثل این آیه- مسلّم فقط به خود رسول مکرّم (صلی الله علیه و آله و سلّم) است.
عدم اعلام ولایت به مانند عدم انجام رسالت
«یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ … وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ»، «فَما بَلَّغْتَ» یعنی هیچ تبلیغی انجام ندادی. یعنی شدّت در عدم دارد. اگر این کار نکنید، یعنی شما هیچ رسالتی را انجام ندادید، همه‌ی آن‌ها که انجام دادید، کأن لم یکن است. «وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ» اگر وظیفه را انجام ندهید «فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ»، پس اصلاً رسالت را انجام نداده‌اید.
تأکید خداوند بر حفاظت از پیامبر در برابر مردم
«وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ» خدا تو را از مردم مصونیّت می‌دهد. «إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی» ای پیامبر اگر تو به دنبال این هستی که کفّار بیایند، آن‌ها نمی‌آیند. «سَواءٌ عَلَیْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا یُؤْمِنُونَ»[۲]این نکات قرآنی را برای مردم بگویید.
مأیوس شدن کفّار از دین به واسطه‌ی اعلان ولایت
در آیه‌ی سوم می‌فرماید: «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ»[۳]اوّلین نکته در این آیه مأیوس شدن کفّار از دین پیغمبر و دین اسلام است. این خیلی نکته‌ی مهمّی است. «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ» هجدهم ذی الحجّه الحرام سال ۱۰ هجری می‌شود.
«الْیَوْمَ» اشاره به روز غدیر خم
این «الْیَوْمَ» اشاره به همان روز است، از روایاتی که ذیل این آیه آمده است معلوم است مسلّم حجه الوداعی است پیغمبر در آن بود و غدیر خم را انجام داد، این آیه بعد از آن نازل شد: «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ».
ختم رسالت و تبلیغ در روز غدیر خم
آثاری که در تبلیغ پیغمبر و رساندن رسالت خاتمیّت او و تکمیل کنندگی آن برای دین او بود، در روز غدیر خم انجام شد. آن وقت یکی از آثار آن مأیوس شدن کفّار از دین بود، یعنی این دین دیگر می‌ماند. چون کفّار می‌گفتند: حالا چهار روز پیغمبر (دین را تبلیغ می‌کند)، این دین هم مثل دین‌های دیگر است و بعد هم به خود ما می‌رسد. کتاب آن‌ها را هم تحریف می‌کنیم و هر چه وجود دارد را به نفع خود تمام می‌کنیم، لذا این‌جا آن‌ها مأیوس شدند. چرا؟ چون پیغمبر که آمد و تبلیغ ولایت و وصایت حضرت امیر المؤمنین و اولاد معصوم ایشان را فرمود و سیّد الاوصیاء را در جمع همه‌ی مسلمین بلاد معرّفی کرد، باعث شد که دیگر آن‌ها مأیوس بشوند. این یک نکته است.
یأس مشرکین بزرگترین پیروزی اسلام
این موضوع خیلی هم مهم است. اگر ما در برابر خدا یأس و ناامیدی داشته باشیم، شرک است و بزرگترین گناه است، در برابر کفّار که آن‌ها این یأس را نسبت به این که دیگر اسلام باقی است و نمی‌توانند کاری بکنند و مأیوس بشوند، داشته باشند، بزرگترین پیروزی برای اسلام است.
نکته‌ای که «فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ»[۴]دارد این است که این «وَ اخْشَوْنِی» خوانده می‌شود. کسره‌ی نون هم در این‌جا وجود دارد یعنی خشیّت از من است. این در برابر «وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ»[۵]است.
اکمال دین به واسطه‌ی تبلیغ ولایت
بعد این‌جا می‌فرماید: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ»[۶]،«أَکْمَلْتُ»، باب افعال، است. خود کلمه‌ی «کَمَلَ»، «کَمُلَ» بحث تکمیل و کامل شدن یک چیز را می‌خواهد بگوید. یکی از آثار بحث تبلیغ پیغمبر اکمال دین است. «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ» نکته‌ی این آیه لام نفعیّه‌ای است که در این آیه وجود دارد. «لَکُمْ» همه‌ی این‌ها آثاری است که از بحث معرّفی بود.
عدم نقصان در دین اسلام با اعلام ولایت امیرالمؤمنین
«وَ أَتْمَمْتُ» دوباره اتمام است. تمامیّت، یعنی هیچ نقصی در برابر آن نیست. دیگر هیچ نقصانی در این دین وجود ندارد.
آثار اعلام ولایت امیرالمؤمنین در روز غدیر خم
۱)مأیوس شدن کافران از اسلام
«وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ» رضای حضرت حق. «رَضیتُ» را هم در باب متکلّم وحده بیان فرموده است. یعنی رضایت ذات احدیّت. پس ببینید مأیوس شدن کفّار. بهترین و اوّلین قدم برای پیروزی اسلام مأیوس شدن دشمنان است. اگر دشمن از انسان مأیوس بشود که نمی‌تواند کاری بکند، نمی‌تواند خود را نشان بدهد، این اوّلین شکست آن‌ها است. پس اوّلین اثر شکست کفّار است و شکست مشرکین است.
۲) اکمال دین است.
۳) اتمام دین است.
«أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی» این هم نعمت خاصّ حضرت حق است. «نِعْمَتی» می‌فرماید. به نکات این آیات خیلی دقّت بکنید. یای متکلّم وحده، مثل ضمیر «أَکْمَلْتُ»، مثل «أَتْمَمْتُ» همه‌ی این‌ها چیزهایی است که این منتسب به خود احدیّت است.
تفاوت معنایی در آیات به واسطه‌ی ضمیرهای منتسب به خداوند
یک وقت «أَنْزَلْنا» می‌فرماید، یعنی خداوند یک سری وسائط هم قرارمی دهد و یک سری واسطه‌هایی هم در کار دارد. جبرائیل است، ملائکه هستند یک کاری را انجام می‌دهند. امّا یک وقت خود خدا یک کاری را انجام می‌دهد لذا متکلّم وحده می‌آورد.
این‌جا وحدت دلالت بر توحید می‌کند. یگانگی حضرت حق. خود حضرت حق، رضایت حضرت حق، تکمیل کردن خود حضرت حق و اکمال. همه‌ی این‌ها منتسب به خود خدا است. «أَکْمَلْتُ»، «أَتْمَمْتُ»، «رَضیتُ»، «وَ اخْشَوْنِ» این‌ها نکات خیلی دقیق و ظریفی است.
نعمت ولایت بزرگترین نعمت الهی
«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی»[۷] که البتّه این نعمت، نعمت خاصّ الهی می‌شود. یعنی بزرگترین نعمتی که خداوند به بشر داده است، نعمت ولایت است.
رضایت خداوند منوط به تبلیغ ولایت از طرف پیامبر
«وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ» رضایت خدا خیلی مهم است، همه‌ی این‌ها منوط به تبلیغ پیغمبر است. یعنی اکمال خداوند، اتمام نعمت برای ما از طرف خداوند و رضایت حضرت حق بر این‌که اسلام دین کامل و پسندیده‌ی خدا برای انسان‌ها باشد، همه متوقّف بر تبلیغ پیغمبر بود که تبلیغ پیغمبر آن تبلیغ خاصّ ایشان است که تبلیغ غدیر خم است.
لزوم بیان عظمت جایگاه غدیر خم در نزد مردم
آقایانی که جایگاه دارند، این‌ها را خوب بپرورانند و برای مردم بیان بکنند و روی غدیر خم خیلی دقّت داشته باشید. آن را آن‌طور که شایسته است بیان بکنید و توان خود را در حدّ کامل به کار ببرید و إن‌شاءالله این‌ها را برای مردم بگویید. سعی بکنید در ایام غدیر خم مردم را تشویق بکنید بر این‌که بیایند و در غدیر خم، هم مثل مسائلی که برای تاسوعا و عاشورا دارند، نذورات و هدایایی که به مردم می‌دهند توزیع می‌کنند، این را انجام بدهند، این بسیار مهم است و ثواب آن بالاترین ثواب‌ها در آن اعمال است. لذا مردم را تشویق بکنید و خود شما هم در حدّ توان خود عمل بکنید. شما که امام جماعت مسجد هستید یک مقدار شکلات تهیه بکنید و به مأمومین بدهید.
تمایز وظیفه‌ی شیعیان در معرّفی غدیر نسبت به دیگران
یک کاری بکنید، یک مقدار خود را نشان بدهید که واقعاً برای ما خیلی مهم است و برای کلّ بشر و کلّ انسان‌ها مهم است منتها وظیفه‌ی ما شیعه‌ها فعلاً از بقیه متمایز است. یعنی ما فعلاً در این بحث هستیم.
نکاتی که در بحث امیر المؤمنین است و فضائل و مناقبی که امیر المؤمنین دارد را برای مردم هم بگویید. این مقام او است، امیر المؤمنین فضائل و مناقبی داشته است که به این‌جا رسیده است.
بیان مناقب و فضائل امیرالمؤمنین
۱) شرافت کعبه به واسطه‌ی تولّد امیرالمؤمنین
بحث است که خدا شرافت کعبه را به واسطه‌ی امیر المؤمنین به او داده است، این‌ها مهم است. تمام مسلمان‌ها که هفتاد و چند فرقه‌ی رسمی هستند، حالا به غیر رسمی آن‌ها کار نداریم، کلّ مسلمان‌ها دانسته و ندانسته دارند به محلّی سجده و طواف می‌کنند و نماز می‌خوانند، قبله‌گاه آن‌ها است که سمت و سوی الهی را نشانه بروند که در این عالم هیچ اتّفاقی در آن مکان غیر از ولادت حضرت علیّ بن ابی‌طالب نیفتاده است، آن هم با آن معجزه‌ای که هیچ کسی تا به حال نتوانسته است آن را مخدوش بکند.
۲) صحیح بودن روایات تولّد امیرالمؤمنین در کعبه
یعنی روایاتی که پیرامون بحث وارد شدن فاطمه‌ی بنت اسد به کعبه… (آن هم با آن معجزه، آن هم دیوار شکافته بشود، آن هم سه روز و سه شب در آن محل متوقّف باشد، هیچ کسی غیر فاطمه‌ی بنت اسد نباشد) و برای همه مسلّم شده است آن کسانی که آمدند و بر حضرت فاطمه‌ی بنت اسد کمک کردند تا مولود خود را متولّد بکند، از طرف خدا همه بوده است و بعد هم با حلّه‌ی بهشتی او را بپوشاند، بیرون بیاورد.
۳) اقرار امیرالمؤمنین به نبوّت پیامبر در هنگام تولّد
اوّلین باری هم که این مولود چشم باز بکند، به صورت و چهره‌ی نورانی نبیّ مکرّم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نظر بکند و آن کسانی که در آن‌جا حضور داشتند، این موضوع را دیده و شنیده که باز شدن چشم او به صورت پیغمبر، این طفل به پیغمبر سلام می‌دهد «السَّلامُ عَلَیکَ یَا رَسُولَ اللهِ» این‌ها نکته است. این‌طور سلام بدهد و در روایات داریم که شروع به خواندن آیاتی از قرآن می‌کند، در حالی که هنوز چندین سال مانده است که پیغمبر مبعوث به رسالت بشود و قرآن بر ایشان نازل بشود. این از مناقب و فضائل امیر المؤمنین است.
عظمت مقام امیرالمؤمنین در مقابل حضرت عیسی
در کنار قدس، نه در داخل قدس یک محلّی را برای حضرت مریم آماده کرده بودند که عبادت می‌کرد و سکونت داشت. وقتی به امر خدا حمل حضرت عیسی را داشت و نزدیک به تولّد عیسی شد، باید از آن‌جا خارج می‌شد و از آن‌جا خارج شد و وارد کوهستان شد و بعد از تولّد حضرت عیسی دوباره برگشت آمد و آن معجزه‌ی بزرگ را مردم دیدند.
چقدر علیّ بن ابی‌طالب (علیه الصّلاه و السّلام) نسبت به حضرت مسیح (علی نبیّنا و آله و علیه السّلام) عظمت دارد که باید مادر او از کنار خانه‌ی خدا که آن هم قدس بوده است، بیرون برود، وضع حمل بکند و بیاید امّا علیّ بن ابی‌طالب باید داخل خود کعبه به دنیا بشود، مادر ایشان به معجزه‌ی الهی وارد بشود، به معجزه‌ی الهی هم خارج بشود و زبانزد همه بشود.
یگانه بودن امیرالمؤمنین در بعضی از مناقب
این یکی از مناقبی است که در طول تاریخ بشریّت فقط علیّ بن ابی‌طالب دارد. هیچ کسی این منقبت را ندارد، هیچ کسی این فضیلت را ندارد. البتّه فضائل امیرالمؤمنین خیلی زیاد است. بعضی از فضائلی که ایشان دارد، نبیّ مکرّم که اشرف مخلوقات است ندارد. یکی از آن‌ها این است که مرّبی علیّ بن ابی‌طالب، پیغمبر است. خیلی مهم است. پیغمبر خاتم مرّبی و کسی بوده است که علیّ بن ابی‌طالب تربیت می‌کند یا بهترین زن عالم علّت الوجود عالم، همسر علیّ بن ابی‌طالب بشود. خدا بهترین اولادها را به او داد. امام حسن و امام حسین این‌ها شوخی نیست. حضرت زینب و امّ کلثوم این‌ها در دنیا بی‌نظیر هستند. یعنی خدا به هیچ کسی اولادی مثل اولاد علیّ بن ابی‌طالب که با برکت و باقیات الصّالحاتی باشند نداده است، هیچ کسی مثل او نیست از مناقب ایشان است. هر چیزی را که در زندگی امیر المؤمنین می‌بینید بی‌نظیر است و واقعاً علی همان است که همه‌ی ما در وجود او و حتّی کمّل عقول در وجود او متحیّر هستند و حیران هستند.
