بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

 وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لی‏ وَ لْیُؤْمِنُوا بی‏ لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ (۱۸۶) أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَهَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ فَتابَ عَلَیْکُمْ وَ عَفا عَنْکُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِی الْمَساجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۱۸۷) وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُوا فَریقاً مِنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (188)

و چون بندگان من از تو درباره من بپرسند (بگو که) من حتما (به همه) نزدیکم، دعاى دعاکننده را هنگامى که مرا بخواند اجابت مى‏کنم، پس دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان آورند، شاید که راه یابند.  ۱۸۷ براى شما در شب روزه همبستر شدن با زنانتان حلال شد، آنها لباسند براى شما و شما لباسید براى آنها (هر یک زینت دیگرى هستید و پوشاننده عیوب و حافظ از گناه او). خداوند مى‏دانست که شما (درباره حرمت آمیزش در شب روزه) به خود خیانت مى‏کردید، پس بر شما عطف توجه کرد و از شما درگذشت، پس اکنون (مى‏توانید) با آنها همبستر شوید و آنچه را خدا براى شما (درباره این عمل) مقرر داشته (از ثواب و عفّت از حرام و اولاد صالح) طلب کنید، و (در شب‏هاى روزه رواست که) بخورید و بیاشامید تا وقتى که رشته سپید صبح از رشته سیاه (شب) براى شما روشن گردد، سپس روزه را تا شب به اتمام رسانید. و با زنان در حالى که در مسجدها معتکفید همبستر نشوید. اینها مرزهاى (حلال و حرام) خداوند است، نزدیک آنها نروید (تخلف نکنید). این گونه خداوند آیات خود را براى مردم روشن مى‏سازد، شاید بپرهیزند. و اموال یکدیگر را به باطل (و ناحق) در میان خود نخورید! و براى خوردن بخشى از اموال مردم به گناه، (قسمتى از) آن را (به عنوان رشوه) به قضات ندهید، در حالى که مى‏دانید (این کار، گناه است)! (188)

تفسیر سوره مبارکه بقره – آیه  187

آیه ۱۸۷ . بیان مقررات شب‏هاى رمضان و هشدار به رعایت قوانین الهى‏ 

حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی

«أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ اللَّعینِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَّی اللهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرینَ وَ اللَّعنَهُ الدَّائِمَهُ عَلَی أعْدائِهِمْ مِنَ الآنِ إلِی قِیامِ یَومِ الدِّینِ».

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

 وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لی‏ وَ لْیُؤْمِنُوا بی‏ لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ (۱۸۶) أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَهَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ فَتابَ عَلَیْکُمْ وَ عَفا عَنْکُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِی الْمَساجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۱۸۷) وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُوا فَریقاً مِنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (188)

و چون بندگان من از تو درباره من بپرسند (بگو که) من حتما (به همه) نزدیکم، دعاى دعاکننده را هنگامى که مرا بخواند اجابت مى‏کنم، پس دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان آورند، شاید که راه یابند.  ۱۸۷ براى شما در شب روزه همبستر شدن با زنانتان حلال شد، آنها لباسند براى شما و شما لباسید براى آنها (هر یک زینت دیگرى هستید و پوشاننده عیوب و حافظ از گناه او). خداوند مى‏دانست که شما (درباره حرمت آمیزش در شب روزه) به خود خیانت مى‏کردید، پس بر شما عطف توجه کرد و از شما درگذشت، پس اکنون (مى‏توانید) با آنها همبستر شوید و آنچه را خدا براى شما (درباره این عمل) مقرر داشته (از ثواب و عفّت از حرام و اولاد صالح) طلب کنید، و (در شب‏هاى روزه رواست که) بخورید و بیاشامید تا وقتى که رشته سپید صبح از رشته سیاه (شب) براى شما روشن گردد، سپس روزه را تا شب به اتمام رسانید. و با زنان در حالى که در مسجدها معتکفید همبستر نشوید. اینها مرزهاى (حلال و حرام) خداوند است، نزدیک آنها نروید (تخلف نکنید). این گونه خداوند آیات خود را براى مردم روشن مى‏سازد، شاید بپرهیزند. و اموال یکدیگر را به باطل (و ناحق) در میان خود نخورید! و براى خوردن بخشى از اموال مردم به گناه، (قسمتى از) آن را (به عنوان رشوه) به قضات ندهید، در حالى که مى‏دانید (این کار، گناه است)! (188)

أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَهَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ ۱

عامل پایداری جامعه بشریت

یکی از مسائل بسیار ملموس و مهم در زندگی بشر بحث ازدواج است و در جامعه بشری اگر شما دقت کنید آن چیزی که پایداری جامعه ی بشریت را به دنبال دارد ازدواج است .

عامل برپایی نسل بشر

همانطوری که انسان برای زنده ماندن نیاز به اکسیژن دارد و نیاز به آب و غذا دارد همچنین نیاز به همسر دارد و‌ جدای از زنده ماندن و بر پا ماندن خود انسان ،بر پا ماندن خود نسل بشر و اینکه بشر بتواند باشد و اینکه روز به روز نسل او بیشتر شود نیاز به همسر دارد .

حلالیت و احکام خمسه

لذا در کلمات  این آیه دقت بفرمایید اولا واژه «أُحِلَّ» حلالیت و حلال بودن در مقابل حرام بودن است ،یعنی چیزی که منع از عمل دارد ،اینجا حلال  می تواند واجب ، مستحب ، مباح و مکروه باشد پس چهار مورد از احکام خمسه را کلمه «أُحِلَّ» شامل می شود .

رابطه کراهت و حلالیت

 حتی جایی که مکروه هم باشد ممکن است به طوری بخواهید با همسرت باشید که کراهت داشته باشد پس مورد کراهت را هم شامل می شود .

وجود لام نفعیه در آیه

مطلب بعدی در کلمه «لَکُمْ» می باشد که این لام ،لام نفعیه می باشد ،یعنی به سود و نفع شما حلال شده  و منافع شما در آن قرار گرفته است و اگر خوب دقت کنید منافع برای انسان می باشد .

اختصاص و مخاطب آیه

اینکه عبارت «لَکُمْ»را فرموده مخاطب مومنین و موحدینی که در پیرامون قرآن هستند ،می باشد لذا یک نحوه اختصاصی دارد که کلمه ناس آن را  ندارد پس للناس نفرموده بلکه «لَکُمْ» فرموده است .

ظرف زمانی شب های ماه رمضان

ظرف آن حلال و ظرف آن چیزی که برای شما حلال می باشد ،ظرف زمانی آن شب های ماه مبارک رمضان می باشد لذا کلمه «الصِّیامِ» عبارت بیان می باشد از ماه مبارک رمضان چون یکی از نام های دیگر ماه رمضان شهر صیام می باشد .

صیام بودن شب های ماه رمضان

 در این آیه «الصِّیامِ» فرموده که عهد حضور ذکر هم دارد در آیات قبل لذا  « لَیْلَهَ الصِّیامِ» شب های ماه مبارک رمضان صیام است و به نام صیام آن را گفته اند و به نفع شما حلال شده است .

استمتاع از زنان خود

می فرماید:«أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَهَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ» ۲ یعنی استمتاع جویی به سمت و سوی زنها که می فرماید:«إِلى‏ نِسائِکُمْ» یعنی از زنهایی که اختصاص به خود شما دارند لذا مضاف الیه آن «کم» می باشد نفرموده :«إِلى‏ نِسائِ العالمین» بلکه فرمود:«إِلى‏ نِسائِکُمْ» یعنی زن های خودتان استفاده و بهره جویی کنید .

تعبیر زیبا در آیه شریفه

جمله «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ»۳ در قران توصیف خیلی زیبایی است که زن و مرد را لباس هم میشمارند و این لباس علاوه بر اینکه منافع آن طرف را تامین می کند همچنین از گزند آفات هم که اجنبی یا اجنبیه شود ،انسان را حفظ می کند .

حفظ انسان از گزند طماعین

بگویید گزند سرما و گرما این است که اگر شما از زن استفاده و بهره بردید و او از تو بهره برد پس  از گزند آن انسان های طماع و آدم هایی که به دنبال چشم چرانی و استمتاعات حرام هستند حفظ می شوید .

توضیح لباس بودن زن و مرد

لباس بودن  یعنی زن و مرد باید عیب های هم را بپوشانند اما بعضی از زنها یا مردها هستند که آبروی همدیگر را می برند لذا یک ضرب المثلی گفته اند شاید هم واقعیت داشته باشد که دو نفر رفیق  که خیلی هم با هم صمیمی بوده اند ،یک نفر از آنها با زن خود دعوا کرد و رفیق دیگر دوست داشت میان آنها را اصلاح کند پس چند بار رفت و بالاخره مجال و میدان نداد این مرد تا رفیقش وارد شود برای اصلاح تا کار به جایی رسید که متارکه کردند بعد آمد گفت ای رفیق که  این زن را طلاق دادی چه مشکلی داشت که طلاقش دادی؟ گفت بالاخره ما نتوانستیم با هم زندگی کنیم اما رفیق مکررا اصرار کرد تا بفهمد ، آن شخص گفت آن وقت که ناموس خودم بود به تو نگفتم حالا که دیگر ناموس مردم است !

عدم ذکر عیوب همسر

بنابراین این خیلی مهم است که انسان وقتی که مشکلی وجود دارد نباید بگوید مثلا زنی گناه و معصیتی مرتکب شده ،مشکلی ایجاد شده اما شوهر او را بخشیده و زندگی می کنند یا هر عیب دیگری دارد.

اهمیت حفظ آبرو

 لذا این عیب و عیوبات را اگر کسی بخواهد ابراز کند و در جامعه پخش کند آبروی طرف مقابل را می برد ، حفظ آبرو اینجا خیلی مهم است اما برای اینکه خودش را حاکم بر قضیه  کند طرف مقابلش را تخریب کند .

تخریب کردن دیگران

بیشتر اوقات همینطور است و  اصلا من اگر جایی با شما دعوا کنم برای اینکه خودم را حاکم کنم باید شما را تخریب کنم ؛ به هر حال این نکته خیلی مهم می باشد که زن و مرد لباس همدیگر هستند ، یعنی همدیگر را از عیب ها می پوشانند و حسن ها را از گزند دیگران می پوشانند .

لزوم پوشاندن حسن همسر

لذا می فرماید:«هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ»۴ و مجددا با لفظ«لَکُمْ» فرمود یعنی علاوه بر اینکه عیب ها را  می پوشاند  باید خوبی ها را نیز بپوشاند لذا حسن و زیبایی ها را باید بپوشاند از گزند اجنبی پس این خیلی مهم است که انسان نباید تعریف ناموسش را جایی بگوید که به آن طمع کند حتی زنها نباید تعریف شوهر های خود را کنند چون زن های دیگر به او طمع می کنند و ممکن است که شوهرش را از راه به در کنند و حیله کنند بنابراین سر به زیر زندگی خودتان را بکنید .

منافع زوجیت زن و شوهر

پس لباسی می باشد که در منافع است و منافع طرف را حفظ می کند به عبارت دیگر زن و شوهر  زوجیت میان زن و مرد ایجاد منافعی می‌کند که همه آنچه منافع دو طرف می باشد را پوشش می دهد اعم از منافع گزندی که کسی آن را مورد صدمه و تجاوز قرار ندهد و منافعی که محاسنی می باشد که برای همدیگر داشته باشند و بتوانند لذت آن را ببرند ؛ این موارد را باید برای همدیگر حفظ کنند .

علم خداوند به همه چیز

در ادامه می فرماید :«عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ»۵ یعنی همه چیز برای خداوند معلوم است ،آنجایی که دائما به خودتان خیانت می کند ، این مطلب عموم دارد یعنی همه طور خیانتی را داریم .

مصادیق خیانت در آیه شریفه

اینکه خیانت بنابر موضوع بحث این باشد که شما در غیر شب های ماه مبارک رمضان بخواهید ورود کنید برای استمتاع که این را خیانت می داند یا اینکه شما لباس نباشید یعنی پوشاننده حسن و قبح همسرتان نباشید به طوری که خیانت شود .

معنای حقیقی خیانت در آیه شریفه

آن هم خیانتی که «کُنْتُمْ تَخْتانُونَ» یعنی دائما خیانت می کنید «أَنْفُسَکُمْ» ، یعنی شما فکر نکنید اگر خیانت به زن خود کردید خیانت به خودت نیست لذا گاهی اوقات فکر می کنیم اگر بدی همسر خود  را گفتیم و آبروی او را بردیم منافع ما تأمین می شود ،اینطور نیست بلکه به خودتان خیانت کرده اید .

عاقبت بردن آبروی همسر

اگر جایی آبروی همسرت را بردید ،همسر دیگر جری می شود و از اینکه آبرویش برود نمی ترسد ؛ببینید یک سری نکاتی وجود دارد در بحث تنبیهات برای بشر که بچه ها تا کجا از پدرش می ترسد ؟ تا آنجایی که او را نزند و اخم نکند لذا اگر اخم کرد و دستش خود را بالا برد دیگر ترسی ندارد و جای ترسی برای او نیست .

از بین رفتن حرمت ها

بنابراین من در جایی خودم را حفظ می کنم و نگه میدارم که آبرویم نرود اما اگر به جایی رسید که بنا شد آبرویم برود و آبرویم رفت دیگر نمیخواهم حرمتی را حفظ کنم ؛ بشر اینگونه است .

علم خداوند به خیانت انسان

لذا فرمود:«عَلِمَ اللَّهُ» یعنی خداوند همه چیز را می داند و کاملا آگاهی دارد که «أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ»۶ فکر نکنید مثلا پنهانی روز با خانم خود همبستر شدید و فکر کردید خدا نمیداند ،بلکه خدا می داند که روزه ی خود را اینگونه از بین بردید و به خودت ضرر زدید .

نظر خداوند به خیانت کاران

در ادامه می فرماید:«فَتابَ عَلَیْکُمْ» متفرع بر این بحث که عند الله برای خداوند معلوم است ،خداوند به شما نظر می کند که با «عَلَیْکُمْ» فرموده یعنی فکر نکنید به نفع شماست لذا خداوند رو به شما می کند اما به ضرر شماست ؛ فکر نکنید که خیانت کردید و برد کردید ، آبروی او را بردید و خود را حاکم کردید .

اهمیت حفظ آبروی همسر در محکمه

مهم این است که شما اگر مشکلی با همسرت پیش آمد بتوانید خودداری کنید حتی در محکمه  آبروی زن خود را نبرید و همچنین در محکمه در برابر قاضی و حاکم آبروی خود را نبرید چون اگر آبروی او را بردید ابروی خود را برده اید .

خیانت و بردن آبروی همسر

لذا «کُنْتُمْ تَخْتانُونَ» بحث خیانت را می فرماید که خائن شدن آن هم «أَنْفُسَکُمْ» یعنی شما اگر هم اینجا آمدید و آبروی همسرت را بردید به او که ضرر نمیزنید! بلکه ضرر به خود می زنید ، درست است آبروی او می رود اما آبروی او آبروی شماست لذا نتیجه کار شما «فَتابَ عَلَیْکُمْ» می شود که خداوند در روی شما این را میترکاند و بعد باید پس بدهید .

عفو و بخشندگی خداوند

در ادامه می فرماید:«وَ عَفا عَنْکُمْ» ۷ خداوند خیانت شما را می داند و بر شما می آورد اما «عَفا عَنْکُمْ» که از باب این است که خداوند عَفُو می باشد یعنی خیلی بخشنده است .

مباشرت با همسر و رعایت واجبات

لذا«فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ» با همسر خود مباشرت داشته باشید و «وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ »۸ سزاوار است که شما رعایت کنید آن چیز هایی را که خداوند بر شما واجب کرده است .

معنای لام نفعیه در آیه شریفه

 این نکته در این آیه خیلی مهم است که تکرار لفظ «لَکُمْ» یعنی این مسائل  همه منافع شماست و ضرر وجود ندارد و بلکه همه جا نفع است و فکر نکنید اگر غذا نخوردید از گشنگی میمیرید ،نترس! شما روزه ماه مبارک رمضان را غذا نخور ،آب نخور و استمتاع از همسر نگیر ضرر نمی کنید و نترسید ؛ چیزی علیه تو قرار نمیگیرد .

زمان اکل و شرب در ماه رمضان

لذا فرمود:«فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا»۹ بخورید و بیاشامید از چه زمانی؟ «حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ»۱۰ چون قبلا شب را گفته بود و «لَیْلَهَ الصِّیامِ» را فرموده بودند دیگر مبدأ را نگفتند ،یعنی همان شب و وقتی شب شد شما ظرف شب را میتوانید اکل و شرب کنید .

مراد از فجر صادق

غایت آن «حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ»۱۱ سیاهی و سفیدی را در سمت مشرق نگاه کنید ، وقتی آن سفیدی و آن خط سفیدی روشن شد نسبت به خط سیاهی که منظور فجر صادق می باشد .

مشهود نبودن طلوع فجر

البته بحث طلوع فجر ، بحثی است که جای بحث دارد منتهی اشکالی که شده این است که در ایامی که شب های آن مثلا ماه بلند می باشد و سفیدی سمت مشرق به خاطر اینکه تحت الشعاع آن نور ماه قرار میگیرد که از ۱۲ یا ۱۳ ماه تا ۲۳ به مدت ده شب این مسئله مشهود نیست .

اختلاف علما پیرامون طلوع فجر

از جهت بحث بسیاری از علما  رویت را در بحث ماه مبارک رمضان موضوع می دانند مانند حضرت امام که می فرمایند «صم للرؤیه ،افطر للرؤیه» که این رؤیت دلالت بر دیدن با چشم غیر مسلح می دانند لذا همین باعث شده و محل اشکال قرار گرفته و محل انظار و تنظیر و نظرات مختلف و نظر پردازی شده که این چند شبی که ماه بالا می باشد و نور آن نیز زیاد است و نمی گذارد آن نور فجر را ببینیم تکلیف چیست؟

چگونگی حل شدن اختلاف علما

آنچه که به نظر می رسد همان طوری که در آن ۲۰ شب دیگر آن نور فجر روشن است حتی آن ده شب هم نباشد ، چه زمانی صبح می شد ؟ چه زمانی اذان می شد ؟ مگر اینکه از باب احتیاط بگوییم و البته وسائل پیشرفته هم وجود دارد و می شود آن را به گونه ای درست کرد .

چگونگی احتیاط در گرفتن روزه

آنچه که در آن می شود احتیاط نمود مثلا در شب های قبل  زمانی که در  خیط ابیض متبین و روشن می‌شده و الان پیدا نیست از آن وقت شما غذا نخورید اما احتیاط کنید و نماز خود بگذارید را بعد از اینکه غالب بر نور ماه شد نماز بخوانید .

اختلاف در زمان اذان

بنابراین خوردن غذا را زودتر ترک کنید و نماز خواندن را به تاخیر بیندازید و الان هم که متاسفانه اذان رادیو و تلویزیون صحیح نیست ،بنده به یاد دارد قبلا به فتوای آقای ادیب که اذان گفته می شد ، اصفهان اذان می شد و بعد قم اذان می شد و بعد هم تهران لذا یک فاصله حدود سه دقیقه ای طول می‌کشید اما الان تهران ده دقیقه زودتر اذان می شود .

اختلاف افقی تهران و اصفهان

آنچه که مسلم می باشد در نقشه و کره زمین دقت کنیم میبینیم که اصفهان به مشرق نزدیک تر است و تهران به مغرب نزدیک تر و باید دیر تر از ما اذان باشد اما در تهران ماه مبارک حدود ده دقیقه اذان زودتر می شد اما جالب اینجاست که  صبح ها زود تر اذان می شود اما شب ها دیرتر اذان می شود !

منابع

۱_سوره بقره آیه ۱۸۷

۲_ سوره بقره آیه ۱۸۷

۳_ سوره بقره آیه ۱۸۷

۴_ سوره بقره آیه ۱۸۷

۵_ سوره بقره آیه ۱۸۷

۶_ سوره بقره آیه ۱۸۷

۷_ سوره بقره آیه ۱۸۷

۸_سوره بقره آیه ۱۸۷

۹_سوره بقره آیه ۱۸۷

۱۰_سوره بقره آیه ۱۸۷

۱۱_سوره بقره آیه ۱۸۷

 ۲۵ _ ۰۲ _ ۱۴۰۲