فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ ۱
ذکر قاعده فقهی و ادله اثبات مدعی
در این آیه شریفه بحث جمله « فَمَنْ شَهِدَ» بحث شاهد بودن و شهادت را اگر دقت داشته باشید که از قواعد فقهی برای ما بیان شده به عنوان یکی از ادله در اثبات مدعی که میگویند مثلا باید شهادت عدلین باشد .
معنای شهادتو شاهد بودن
آنچه که مسلم است شهادت یعنی کسی که حاضر و ناظر بر یک مسئله ای بوده و عین آن را در محکمه بیان می کند لذا شاهد بودن کانه حاضر بودن است ،یعنی حاضر بودن او بر آن واقعه است .
معنای شاهدبودن ماه مبارک رمضان
می فرماید :« فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ»۲ اگر کسی در ماه مبارک رمضان شاهد باشد به چه معناست ؟ یعنی عمر داشته باشد و زنده باشد اعم از بعض ماه و کل ماه را فرقی نمی کند و اعم از اوایل ماه و اواخر ماه .
شاهد بودن مسافرو مریض
البته مسافر بودن و مریض بودن با شاهد بودن جمع می شود منتهی بخاطر اینکه «یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ»۳ انسان مسافر یا مریض شاید بتواند روزه را بگیرد اما سخت است ؛ خصوصا در مسافرت روزه گرفتن سخت است لذا اینجا خداوند تخفیف قائل شده و خواسته آسانی ایجاد کند .
نحوه جبرانکردن روزه
آنکه انسان در ماه مبارک رمضان زنده باشد و هوشیار باشد بر اینکه بتواند روزه بگیرد اما مسافر بود باید بعدا جبران کند ب همین جهت فرمود:«فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ»۴ یعنی باید ایام دیگری آن را انجام دهد .
عمومیتکلمه «شَهِدَ»
اما بحث نکاتی که در این آیه باید دقت شود : اول بحث «شَهِدَ» را فرمودند که هم شامل کسی که میتواند روزه بگیرد و مسافر و مریض نیست هم می شود و هم آن کسی که مریض است اما هوشیار می باشد و زنده است ، آن کسی که مسافر،هوشیار و زنده می باشد اما بالاخره این سی روز روزه را بعدا باید تکمیل کند که فرمود:«لِتُکْمِلُوا الْعِدَّهَ» باید آن عدد روزه را کامل کند .
لزوم کامل کردن عدد روزه
عدد روزه را کامل کردن برای آن حق عبودیتی می باشد که انسان در برابر ذات احدیت ربوبیت دارد ؛ در روایت هم این مطلب را داریم که تنها عبادتی که عدمی می باشد ، ببینید ما نماز که میخوانیم باید قرائت بخوانیم و تکبیر بگوییم و … همگی وجودی است اما تنها عبادتی که عدمی می باشد ،نخوردن ،نیاشامیدن ،جماع نکردن و سر زیر آب نبردن تمام این موارد عدمی هستند .
عدمی و عبادیبودن روزه
بنابراین تنها عبادتی که عدمی می باشد و نمی شود در آن ریا کرد روزه است گرچه بعضی افراد لب های خود را بخشکانند و … اما مطلبی که وجود دارد روزه داری و صیام امساک است که امساک یعنی خودداری کردن ، کاری را نکردن و یک سری از اعمال را انجام ندادن که این موارد جزء عبادت شده است .
انحصار روزهبرای خداوند
در روایت هم داریم که علامه طباطبایی آورده اند از کتاب بحارالانوار که خداوند تبارک و تعالی فرموده :«روزه فقط برای من است »۵ چون آن را کسی نمیتواند برای شخص دیگر به جا آورد و نمی شود در آن ریا کرد لذا با روزه داری کسی نمی تواند ریا کند .
پاداش روزه داری
در ادامه پیامبر اکرم فرموده :«پاداش روزه خود من هستم» لذا فرمود صوم و صیام «لی» برای من و مخصوص من است و جزاء و پاداش آن نیز خودم هستم که این مطلب را اگر دقت کنید خیلی مهم است .
خصوصیت انحصاری روزه
صیام یک خصوصیتی دارد که اختصاص به ذات احدیت دارد و به دنبال آن هم پاداش آن خیلی بالاتر از بهشت ، حوری ،شراب و «خالدین فیها» باشد پس خدا خداوند که بیاید همه چیز هم فراهم است .
حکم روزه حاضر در وطن
پس بنابراین «فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ»۶ کسی که در ماه مبارک رمضان شاهد و ناظر بر ماه مبارک رمضان باشد ،یعنی زنده و هوشیار باشد البته کسی بگوید باید حتما حاضر در وطن باشد ؛ اینطور نیست حاضر در وطن را نمی‌گوییم چون اگر حاضر در وطن هم نباشد روزه بر گردنش واجب می باشد ولو اینکه باید «أَیَّامٍ أُخَرَ» انجام دهد .
ارتباط شاهد بودنو شهر رمضان
لذا کسی اگر فکر کند کلمه «شَهِدَ» به معنای حاضر در وطن می باشد اینطور نیست بلکه «شَهِدَ» مربوط به شهر است ،یعنی اگر کسی ماه مبارک رمضان را زنده و هوشیار باشد ،باید «فَلْیَصُمْهُ» روزه را بگیرد و واجب است آن شهر را روزه بگیرد .
تخفیفخداوند برای مریضو مسافر
در ادامه می فرماید:«وَ مَنْ کانَ مَرِیضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ»۷ خداوند متعال استثنا کرده کسی که مریض و مسافر باشد ،آن هم بخاطر اینکه خداوند اراده یسر کرده لذا در مریضی و مسافرت سخت است چون باید مایعات و دارو بخورد تا خوب شود و اگر نخورید نمیتواند خوب شود و درمان او به تاخیر می افتد ؛ بخاطر اینکه «یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ»۸ پس آسانی قرار داده است .
باقی بودن تکلیف بر مسافر و مریض
اما فرموده:«فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ»۹یعنی بعدا باید روزه را بگیرد و تکلیف سر جای خودش باقی است ولی خصوصیتی که در روزه قرار دارد و در عبادات دیگر نیست ،این است که روزه داری برای خود خداوند است و از ماهیت و ماهوی خود آن هم این امر بر می خیزد.
معنای عدمیبودن روزه
ماهوی آن چیست ؟ ماهوی آن یک امر عدمی می باشد «نخوردن ،نیاشامیدن،جماع نکردن ،سر زیر آب نکردن ،گرد و غبار داخل حلق ندادن و…» لذا عدمی که ما کاری نمی خواهیم بکنیم و در انجام ندادن ها و عدمی ها شما عبادت می کنید و امساک میکنید ،یعنی شما خود داری میکنید از ارتکاب این اعمال و مفطرات که خود این عمل عبادت می شود.
عدم نفوذ ریادر روزه
خصوصیتی هم که دارد گفتیم روزه طوری نیست که انسان به راحتی با آن ریا کند اما میخواهید نماز بخوانید مثلا قرائت خود را غلیظ و چرب می کنید یا به سبک خاصی قرائت میکنید و « وَ لا الضَّالِّینَ»۱۰ را می کشید اما گرسنگی را بکشید چه می شود؟ پس چیزی وجود ندارد که به وسیله آن ریا کنید .
وجود ریادر عبادات موجودی
با موجودین و آن چیزهایی که وجودی هستند ریا مقدور است و با عدمی ریا مقدور نیست لذا روزه فقط برای خداوند است .
برکاتماه مبارک رمضان
واقعا اگر کسی توفیق روزه داری در ماه مبارک رمضان داشته باشد سعادت خیلی خوبی پیدا می کند و انسان هر کاری در ماه مبارک رمضان انجام می دهد همگی مقبول الهی و عبادت حساب می شود حتی نوم و خواب او نیز همگی برکات دارد .
معنویات ماه مبارک رمضان
حیف که ماه مبارک رمضان تمام می شود، گرچه گاهی اوقات خوشحال می شویم که ماه مبارک رمضان تمام شد و روزه ها را گرفتیم اما اگر دقت کنیم معنویاتی را دارد مثلا سحرهایی که انسان سحرداری و شب زنده داری می کند خیلی مهم است .
اهمیتشب زنده داری
شب زنده داری و بیدار بودن نصف شب به بعد البته نماز خواندن یا نخواندن جای خودش ،همین بیدار بودن و شب زنده دار بودن ،بحث احیاء شب های قدر یا احیاء شب های ماه مبارک رمضان ،همین بیدار بودن خیلی مهم است .
اهمیت شب زنده داریدر کلام علما
بزرگان می گویند شما یک ساعت قبل از اذان صبح تا آفتاب ،این دوساعت و نیم را شما فقط بیدار باش و اگر کاری توانستید انجام دهید که مزید است ،نتوانستید همین که بیدار باشید و همین بیدار بودن برای شما کن فیکون می شود یعنی در سرنوشت شما خیلی موثر است .
لزومبیدار بودن قبل از اذانصبح
همیشه توصیه به دوستان دارم البته بنده همیشه این کار را خودم به جا می آورم که سعی کنید همیشه یک ساعت قبل از اذان صبح بیدار باشیم تا طلوع آفتاب و این دو ساعت را سعی کنیم نخوابیم چون هر آنچه که اتفاق برای ما خواهد افتاد در عالم ملکوت در همین دو ساعت است .
مباحثهقبل از اذان صبح
خیلی از بزرگان را من دیده ام در اصفهان و قم ،علمای بزرگ و آنهایی که واقعا عالم بودند قبل از اذان صبح مباحثه داشتند ؛ یکی از دوستان ما نزد آیت الله جوادی حفظه الله گفته بود که من میخواهم بدایه و نهایه بخوانم که این قصه برای حدودا سی سال پیش است ؛ یکی از شاگردان ایشان که از دوستان ما بود معرفی کرده بود دوست ما را که او هم از شاگردان آقای جوادی بود گفته بود ایرادی ندارد ، من وقت های خالی خودم را نگاه کردم فقط قبل از اذان صبح وقت دارم که چند نفر بودند یک ساعت قبل از اذان صبح می آمدند در حرم درس می خواند و می رفتند .
بهترین وقت ارتباطبا خداوند
آنچه که مسلم می باشد وقتی که بسیار انسان میتواند آن وقت را غنیمت شمارد و با حضرت حق تعالی بتواند ارتباط برقرار کند ،بهترین وقت از لحاظ زمان و ظرف زمان یک ساعت قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب این را باید دقت کنیم .
عالم عدمشب زنده داری
البته باید حال آن وجود داشته باشد منتهی یکی از چیزهایی که باعث می شود ما شب زنده داری نکنیم این است که فکر می کنیم حالا که شب زنده داری می کنیم باید حتما نماز و قرآن خوانیم یا دعا بخوانیم ، اینطور نیست اصلا دو رکعت نماز بیشتر می خواهید بخوانید که واجب است ؟ همان دو رکعت نماز را بخوان ! اما بنشین مطالعه کن یا با زن و بچه خود بگو و بخند ؛ مشکلی ندارد .
عدم لزوم انجام عبادت در شب زنده داری
بنابراین احتیاج به اینکه حتما آن عبادات را انجام دهید ،ندارد چون آن عبادات حال میخواهد ،اگر آنها را حالش را داشته باشید که خیلی عالی می شود اما اگر حالش را نداشته باشید ، خیر
اهمیت کیفیت عبادات
خداوند دنبال کمیت نمی گردد لذا شما مکررا نماز بخوانید یا مفاتیح بخوانید اما خداوند دنبال کیف می گردد ؛ به مرحوم بوعلی گفته بودند شما در شفای خود نوشته اید مهم ترین چیزی که عمر انسان را کم میکند نزدیکی با همسران است ؛ گفته بود بله ،گفتند پس خودت چرا انقدر جماع داری؟ گفته بود من به دنبال کیف دنیا هستم و دنبال کم دنیا نیستم .
اثر کیفیت عبادت در حل مشکلات
ببینید خداوند عبادتی را میخواهد که من مثال زده ام گاهی اوقات برای خود ما مشکلاتی پیش آمده ،میخواستیم توسلی بشود بعضی از اساتید به ما می گفتند بروید بالای سر میرزای قمی چهل شب جمعه اعتکاف کنید تا کار حل شود ،ما گفتیم چهل شب جمعه حدودا یک سال می شود! گفتیم ما حال این کار را نداریم می رویم سراغ حضرت معصومه سلام الله علیها سلام می دهیم تا کار را حل کند .
اهمیت ذکر و یادخداوند
بیشتر اوقات خود خداوند به راحتی حل می کند «أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ»۱۱ ،آنکه وقت مشخص برای ارتباط میخواهد جای خودش اما هر وقت هم انسان بتواند به درگاه ذات احدیت حال پیدا کند و آن وجودش را متصل به ذات احدیت کند و به یاد و ذکر خدا باشد این را بدانید که هیچ وقت برای او کم نمی آید و هیچ موقع ضرر نمی کند.
منابع
۱_سوره بقره آیه ۱۸۵
۲_ سوره بقره آیه ۱۸۵
۳_ سوره بقره آیه ۱۸۵
۴_سوره بقره آیه ۱۸۵
۵_ بحارالانوار ج ۹۶ ص ۲۴۵ح ۱۴
۶_ سوره بقره آیه ۱۸۵
۷_سوره بقره آیه ۱۸۵
۸_ سوره بقره آیه ۱۸۵
۹_ سوره بقره آیه ۱۸۵
۱۰_ سوره حمد آیه ۷
۱۱_ سوره ق آیه ۱۶
