و برخى از مردم به جاى خدا معبودهایى انتخاب مىکنند که آنها را آن گونه که سزاوار است خدا را دوست داشت، دوست مىدارند؛ ولى آنان که ایمان آوردهاند، محبت و عشقشان به خدا بیشتر و قوىتر است. و اگر کسانى که [با انتخاب معبودهاى باطل] ستم روا داشتند، هنگامى که عذاب را ببینند، بىتردید بفهمند که همه قدرت ویژه خداست [و معبودهاى باطل، هیچ و پوچاند] و خدا سخت کیفر است. (۱۶۵)(همان) هنگام، کسانى که پیروى شدهاند، از پیروانِ خود، بى تعهد مى شوند؛ و عذاب را مشاهده مى کنند؛ و پیوندها از میانشان بریده مى شود. (۱۶۶ ) و آنان که [به جاى خدا از پیشوایان شرک و کفر] پیروى کردند، گویند: کاش براى ما بازگشتى [به دنیا] بود تا ما هم از آنان بیزارى مىجستیم، همان گونه که آنان از ما بیزارى جستند. خدا این گونه اعمالشان را که براى آنان مایه اندوه و دریغ است به آنان نشان مىدهد، و اینان هرگز از آتش بیرون آمدنى نیستند. (۱۶۷) اى مردم! از آنچه [از انواع میوهها و خوردنىها] در زمین حلال و پاکیزه است بخورید، و از گامهاى شیطان پیروى نکنید؛ زیرا او نسبت به شما دشمنى آشکار است. (۱۶۸)
و برخى از مردم به جاى خدا معبودهایى انتخاب مىکنند که آنها را آن گونه که سزاوار است خدا را دوست داشت، دوست مىدارند؛ ولى آنان که ایمان آوردهاند، محبت و عشقشان به خدا بیشتر و قوىتر است. و اگر کسانى که [با انتخاب معبودهاى باطل] ستم روا داشتند، هنگامى که عذاب را ببینند، بىتردید بفهمند که همه قدرت ویژه خداست [و معبودهاى باطل، هیچ و پوچاند] و خدا سخت کیفر است. (۱۶۵)(همان) هنگام، کسانى که پیروى شدهاند، از پیروانِ خود، بى تعهد مى شوند؛ و عذاب را مشاهده مى کنند؛ و پیوندها از میانشان بریده مى شود. (۱۶۶ ) و آنان که [به جاى خدا از پیشوایان شرک و کفر] پیروى کردند، گویند: کاش براى ما بازگشتى [به دنیا] بود تا ما هم از آنان بیزارى مىجستیم، همان گونه که آنان از ما بیزارى جستند. خدا این گونه اعمالشان را که براى آنان مایه اندوه و دریغ است به آنان نشان مىدهد، و اینان هرگز از آتش بیرون آمدنى نیستند. (۱۶۷) اى مردم! از آنچه [از انواع میوهها و خوردنىها] در زمین حلال و پاکیزه است بخورید، و از گامهاى شیطان پیروى نکنید؛ زیرا او نسبت به شما دشمنى آشکار است. (۱۶۸)
قرآن کریم در جاهای مختلفی به ما آگاهی و هشدار داده که شیطان «إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ» ۲ یکی از جاهایی که هشدار داده بود آیه قبلی بود که خداوند فرمود :«إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ» منتهی این کلمه امر یکی از آن موادی و لفظا ماده‌ای است که ظهور در وجوب دارد در اینجا می‌گوید شیطان همیشه به سوء و فحشا امر می‌کند.
استعمالات کلمه امر
امر کردن یا همان کلمه همزه، میم و راء در قرآن و در زبان عربی استعمالات مختلفی دارد که یکی از استعمالاتش امر در وجوب را معنا می‌دهد و وجوب را از آن ظهور می‌فهمیم شیطان چنین کاری دارد که این دستور دادن نه اینکه دستور مصطلح از مافوق به مادون باشد خیر همان خطور و وسوسه‌هایی که بر انسان ایجاد می‌کند، منظور آن می‌باشد.
هشدار شیطان به انسان
او هشدار می‌دهد که ای انسان‌ها بدانید که «إِنَّمَا یَأْمُرُکُمْ» فعل مضارع ذکر می‌کند یعنی ملکه شیطانی دارد دائما در حال وسوسه کردن شما به «بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ» یعنی چیزهای بد را و فحشا که در مقابل پاکی و نجابت می‌باشد شما را به آنها متصل کرده و به چیزهایی که مورد رضایت حضرت حق نیست می‌رساند.
شباهت سوء، اسائه و سیئه
سوء یعنی بد اسائه به معنای کرده بوده و سیئه از عمل و بدی عمل را بیان می‌کند که خود سوء دلالت بر آن معنایی دارد که قباحت آن ذاتی باشد ،وقتی از کلمه سوء استفاده می‌کند قصد دارد به ما بگوید که ای انسان‌ها سوء قبح ذاتی دارد به این معنا که ذاتا شما از آن بدی می‌فهمید! لذا در علم اصول داشتیم که برخی از قبح ذاتی و برخی دیگر پاکی ذاتی دارند.
معنی مصدر سوء
در اینجا سوء همان معنی سیئه می‌دهد منتهی خود کلمه سوء به معنای اسم مصدری می‌باشد که تمام آنچه را که در اعمال انسان بدی دارد، سوء می‌گویند مانند ظلم به دیگران، رذائل اخلاقی یعنی همان بدی که انسان در حق دیگران اعمال می‌کند این موارد نیز سوء هستند پس بدی عمل به واسطه قباحت موجود در وجود آن است.
رابطه فحشا و سوء
بحث فحشا از فاحشه و کسی که زنا داده و زنا کند یا لواط بدهد و لواط کند گرفته شده و در مسائل اینگونه استعمال دارد اما کلام زشت و رکیک و فحاشی کردن نیز فحشا هستند شیطان همیشه انسان را به این سمت و سو وسوسه می‌کند نسبت بین سوء و فحشا آن بود که هر فحشایی سوء است اما هر سوئی فحشا نیست و به عام و خاص مطلق اشاره دارد.
عام و خاص مطلق بودن سوء
اگر بگوییم که برخی از فحشا‌ها سوء هستند یا اینکه برخی سوءها فحشا به شمار می‌روند و برخی نه سوء باشند نه فحشا این به عام و خاص من وجه اشاره دارد به این معنا که یک وجه اشتراک و یک وجه افتعال من وجه می‌شود اما اینجا عام و خاص من وجه نیست و عام و خاص مطلق می‌باشد.
هشدار دوم خداوند در آیه شریفه
دومین چیزی که خداوند تبارک و تعالی در آن هشدار می‌فرماید این است که «یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ» ۳ یک چیزی شما را وسوسه می‌کند که به خدا نسبت ناروا دهید که شما به آن چیزها علم ندارید و جاهلانه آن را به خدا نسبت می‌دهید.
نسبت ناروا به خداوند
افترا زدن، کذب بر خدا و بدعت در دین مانند اکثر کسانی که مردم را به سیر و سلوک دعوت می‌کنند دروغ می‌گویند و آن را می‌فروشند تا تکسب داشته باشند ،روایتی از امام صادق وجود دارد به نقل از رسول اکرم می‌فرماید که «کُلُّ بِدْعَهٍ ضَلاَلَهٌ وَ کُلُّ ضَلاَلَهٍ فِی اَلنَّارِ» ۴
آثار بدعت در دین
هر چیزی که نوآوری در دین باشد برای گمراه کردن مردم آمده و کسی که مردم را گمراه کند عاقبتی در آتش خواهد داشت در آیه شریفه «قُلْ آللَّهُ أَذِنَ لَکُمْ ۖ أَمْ عَلَى اللَّهِ تَفْتَرُونَ» ۵ افترا زدن به خدا یا «وَمَا ظَنُّ الَّذِینَ یَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ» ۶ یعنی آیا خدا به شما اذن داده که شما به او افترا بزنید؟! مسلما خیر.
آثار افترا به خدا
کسانی که به خدا افترا می‌زنند در روز قیامت به غیر از عذاب چه تفکر دیگری برای خودشان دارند «وَمَا ظَنُّ الَّذِینَ یَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ» یا روایت دیگری نقل شده از امام صادق که فرمودند :«أَنْهَاکَ عَنْ خَصْلَتَیْنِ فِیهِمَا هَلَاکُ الرِّجَالِ»۷ می‌فرماید که من تو را از دو خصلت نهی می‌کنم که در آن هلاک مردمان است «أَنْ تَدِینَ اللَّهَ بِالْبَاطِلِ وَ تُفْتِیَ النَّاسَ بِمَا لَا تَعْلَمُ»
حدیثی درباره قضاوت
اولین آن اینکه به واسطه یک چیز باطل به خدا ایمان نیاوری (برای دعوت افراد به دین لازم نیست هر مسیری را برویم و هدف وسیله را توجیه نمی‌کند) دومین آن اینکه به چیزی که نمی‌دانید فتوا ندهید یا در فرائد باب هفتم ضمن حدیثی که درباره قضات می‌باشد را نقل می‌کند.
چگونگی قضاوت کردن
«رَجُلٌ قَضی بِالحَقِّ و هُوَ لایَعلَمُ فَهُو فِی النّارِ»۸ بسیار اهمیت دارد و قضی بالباطل نمی‌گوید قضی بالحق باشد اما علم و اطمینانی در پشتیبانی آن نباشد اگر از راهی که نداند و من حیث لایعلم باشد و قصد فتوا دادن کند، می‌فرماید عاقبت او در جهنم خواهد بود.
لزوم صحت تحقیق در قضاوت
شاید قاضی به حق قضاوت کرده باشد اما منشا آن تحقیق نیست منشا آن برعکس است یعنی علم نبوده و جهل می‌باشد اما من حیث لایعلم تیری در تاریکی انداخته و حدسا قضاوتی انجام داده است در صورتی‌که صحیح باشد نیز در آتش خواهد افتاد.
نوع قضاوت صحیح
زمانی که ما دربین مردم قرار می‌گیریم معمولا مشکلات خانوادگی، ارثی، اخلاقی مشاهده می‌شود آنها برای قضاوت به طلبه‌ها اعتماد کرده و مراجعه می‌کنند تا بین آنها داوری گردد لذا باید دقت کنیم من حیث لایعلم حرفی نزنیم و سخنان طرفین را بشنویم برای مثال اگر کسی برای من نزد شما سعایتی کرد شما فورا دست به قضا خواهید شد اگر من ادعایی کردم باید اجازه دهید طرف مقابل نیز صحبت خود را انجام دهد. باید مراقب باشیم حرف بیهوده نزنیم و بین مردم قضاوت بیجا نکنیم!
